دوره 2، شماره 2 - ( 6-1395 )
جلد 2 شماره 2 صفحات 30-7 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mousavipour S, Fakhari S. Critical view to hermeneutics as a method of interpretation of religious texts and psychology. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی 2016; 2 (2) :7-30
URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-34-fa.html
URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-34-fa.html
موسی پور سعید، فخاری سعید. نقدی بر هرمنوتیک به‌عنوان روشی برای فهم متون دینی و روانشناسی. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی. 1395; 2 (2) :7-30
استادیار، دکترای تخصصی روانشناسی، گروه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اراک
چکیده: (2214 مشاهده)
چکیده
هرمنوتیک را هنر تفسیر متن دانسته‌اند و روش هرمنوتیکی می‌تواند روشی برای فهم و تفسیر هر متنی از جمله متون دینی و علمی باشد. در نوشته حاضر به روش‌های هرمنوتیکی به لحاظ سیر تاریخی و کاربردی (هرمنوتیک متنی و فلسفی) پرداخته شده و از جهت دسترسی به ذهنیت مؤلف و معنای متن به دو نوع شیوه تفسیر دستوری و روان‌شناختی (فنی) اشاره شده است. همچنین با توصیف دیدگاه امثال شلایرماخر ، دیلتای ، هایدگر و گادامر رویکرد هرمنوتیکی آن‌ها نقد و بررسی شد؛ همان‌گونه که به نگاه امثال ویگوتسکی و آزوبل درباره رفتار و ویژگی‌های انسان به‌عنوان یک متن پژوهشی پرداخته شد. همچنین از مسائل مورد توجه در حوزه هرمنوتیک، تفاوت «تأویل یا تفسیر قرآن کریم» با سایر متون حتی با متن کتاب مقدس است. اندیشمندان علوم قرآنی و نیز مفسران در سامان‌دادن بحث تأویل قرآن کریم و روشمندکردن آن سهم بسزایی داشته‌اند؛ از جمله اینکه برای تفسیر و تأویل قرآن ضوابط و معیارهایی وجود دارد تا مفسر را یاری رساند تا در ورطه تفسیر به رأی نیفتد. اما می‌توان گفت محدودیت‌هایی چون تفسیر به رأی و نسبی‌گرایی هم در تفسیر متون دینی و هم علمی از جمله در حوزه تعلیم و تربیت و مباحث روان‌شناختی وجود دارد.
هدف این پژوهش «نگاهی نقادانه به هرمنوتیک به‌عنوان روشی برای فهم متون دینی و روانشناسی» است. به این منظور با بررسی برخی منابع و متون مرتبط با موضوع و با روش توصیفی-تحلیلی، نوشته حاضر به دنبال پاسخی برای پرسش‌های زیر است:
1- با توجه به متون روانشناسی و حوزه تعلیم و تربیت، اگر مجموعه زندگی انسان به مثابه «متنی» است با قابلیت تفسیر، این تفسیر چگونه و با چه ویژگی‌هایی امکان‌پذیر است؟
2- آیا از روش هرمنوتیک می‌توان به‌عنوان روش تحقیق و پژوهش در مطالعات دینی بهره برد؟
3- محدودیت‌ها و کاستی‌های روش هرمنوتیک در رویکردهای دوگانه دینی و روانشناسی کدام است؟
هرمنوتیک را هنر تفسیر متن دانسته‌اند و روش هرمنوتیکی می‌تواند روشی برای فهم و تفسیر هر متنی از جمله متون دینی و علمی باشد. در نوشته حاضر به روش‌های هرمنوتیکی به لحاظ سیر تاریخی و کاربردی (هرمنوتیک متنی و فلسفی) پرداخته شده و از جهت دسترسی به ذهنیت مؤلف و معنای متن به دو نوع شیوه تفسیر دستوری و روان‌شناختی (فنی) اشاره شده است. همچنین با توصیف دیدگاه امثال شلایرماخر ، دیلتای ، هایدگر و گادامر رویکرد هرمنوتیکی آن‌ها نقد و بررسی شد؛ همان‌گونه که به نگاه امثال ویگوتسکی و آزوبل درباره رفتار و ویژگی‌های انسان به‌عنوان یک متن پژوهشی پرداخته شد. همچنین از مسائل مورد توجه در حوزه هرمنوتیک، تفاوت «تأویل یا تفسیر قرآن کریم» با سایر متون حتی با متن کتاب مقدس است. اندیشمندان علوم قرآنی و نیز مفسران در سامان‌دادن بحث تأویل قرآن کریم و روشمندکردن آن سهم بسزایی داشته‌اند؛ از جمله اینکه برای تفسیر و تأویل قرآن ضوابط و معیارهایی وجود دارد تا مفسر را یاری رساند تا در ورطه تفسیر به رأی نیفتد. اما می‌توان گفت محدودیت‌هایی چون تفسیر به رأی و نسبی‌گرایی هم در تفسیر متون دینی و هم علمی از جمله در حوزه تعلیم و تربیت و مباحث روان‌شناختی وجود دارد.
هدف این پژوهش «نگاهی نقادانه به هرمنوتیک به‌عنوان روشی برای فهم متون دینی و روانشناسی» است. به این منظور با بررسی برخی منابع و متون مرتبط با موضوع و با روش توصیفی-تحلیلی، نوشته حاضر به دنبال پاسخی برای پرسش‌های زیر است:
1- با توجه به متون روانشناسی و حوزه تعلیم و تربیت، اگر مجموعه زندگی انسان به مثابه «متنی» است با قابلیت تفسیر، این تفسیر چگونه و با چه ویژگی‌هایی امکان‌پذیر است؟
2- آیا از روش هرمنوتیک می‌توان به‌عنوان روش تحقیق و پژوهش در مطالعات دینی بهره برد؟
3- محدودیت‌ها و کاستی‌های روش هرمنوتیک در رویکردهای دوگانه دینی و روانشناسی کدام است؟
فهرست منابع
1. اتکینسون، ریتا ال و همکاران. 1385. زمینه روانشناسی هیلگارد (ترجمه محمدنقی براهنی و همکاران). تهران: رشد (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2000).
بانکی، فرزین، رته، فریدریش کارل. 1378. مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق در تعلیم و تربیت. (ترجمه احمدعلی حیدری و حسین میرلوحی). تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
پورحسن، قاسم. 1384. هرمنوتیک تطبیقی «بررسی همانندی فلسفه تأویل در اسلام و غرب». تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حسنی، سیدحمیدرضا. 1383. هرمنوتیک علوم انسانی «درآمدی بر هرمنوتیک ویلهلم دیلتای». فصلنامه انجمن معارف اسلامی ایران. شماره اول. صص 120-103.
رهبری، مهدی. 1385. هرمنوتیک و سیاست (مروری بر نتایج سیاسی هرمنوتیک فلسفی هانس گئورگ گادامر). تهران. کویر.
سبحانی، جعفر. 1385. هرمنوتیک. قم. مؤسسه امام صادق (ع). چاپ دوم.
ستاری، علی 1380. هرمنوتیک و تعلیم و تربیت. فصلنامه تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش). شماره 68، صص 122-103.
سیف، علی‌اکبر. 1389. روانشناسی پرورشی نوین (روانشناسی یادگیری و آموزش). تهران: دوران. ویرایش ششم.
سیوطی، جلال‌الدین. 1380. الاتقان فی علوم القرآن. تحقیق ابراهیم. محمد. ابوالفضل. تهران. فخرالدین. ج 2. صص 178-181.
فی، برایان. 1383. پارادایم‌شناسی علوم انسانی. (ترجمه مرتضی مردی‌ها). تهران. پژوهشکده مطالعات راهبرد (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 1996).
کچویان، حسین و شاریخ، صباح الدین. 1382. هرمنوتیک و اسلام. مجله بازتاب اندیشه. شماره 48، ص 41-38.
متقی‌فر، سعید. 1389. روش هرمنوتیکی. مجله بازتاب اندیشه. شماره 4..
مجتهد شبستری، محمد. 1379. هرمنوتیک. کتاب و سنت. تهران. طرح نو. چهارم.
مسعودی، جهانگیر. 1386. هرمنوتیک به مثابه روش تحقیق در علوم دینی. فصلنامه پژوهش‌‌های فلسفی- کلامی. سال هشتم. شماره سوم و چهارم. صص 57-25.
معرفت، محمدهادی. 1383. التفسیر و المفسرون. ج اول. مشهد. دانشگاه علوم اسلامی رضوی. دوم.
ـــــــــــــــــــ. 1385. تفسیر و مفسران، ج اول. قم. مؤسسه فرهنگی تمهید. سوم.
ـــــــــــــــــــ. 1378. علوم قرآنی. قم. مؤسسه فرهنگی تمهید. اول.
واعظی، احمد. 1383. ساحت‌های معناپژوهی. فصلنامه حوزه و دانشگاه. شماره 39، ص 69.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
