امروزه تقنین در حوزههای مختلف، با اتکا بر سیرههای عقلایی مستحدث، یکی از رویههای معمول در جهان و نیز کشورهای اسلامی است و تابعیت ملی نیز مبتنیبر همین انگاره پذیرفته شده است. پرسشی که در این زمینه مطرح میشود این است که از منظر شرعی/ فقهی، آیا سیره و رویۀ تقنینی عُقلا و تقنین و پذیرش تابعیت ملی مشروعیت داشته و امکان تصحیح شرعی دارد؟ در این زمینه دو اندیشۀ انکار و اثبات وجود دارد. اندیشۀ اثبات معتقد است سیرههای مستحدث عقلایی و قوانین موضوعۀ بشری، ازجمله قانون تابعیت ملی، مشروط به اینکه مخالف با احکام و ضرورتهای شرعی نباشد و در چهارچوب ضوابط نقلی و یا عقلیِ شرعی باشد، از مشروعیت برخوردار است و برای تصحیح شرعی این نوع قوانین، راهکارهایی از قبیل «اثبات حجیت و مشروعیت سیرههای مستحدث عقلایی»، «تحلیل، پیشینهکاوی، واکاوی، پسینهکاوی سیرههای عقلایی مستحدث» وغیره را ارائه کردهاند. مقالۀ حاضر با بهرهگیری از روش توصیفیـتحلیلی و مبتنیبر روش فقهیـاجتهادی به این نتیجه رسیده است که امکان توجیه شرعی سیرههای تقنینی عُقلا و مبتنیبر آن، زمینۀ توجیه و پذیرش شرعی تابعیت ملی، مبتنیبر مبانی فقهی و اصولی، بهعنوان حکم اولی وجود دارد.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى انتشار الکترونیک: 1400/9/10
فهرست منابع
1. امام خمینی، سید روحالله. 1372. انوار الهدایه. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمةالله علیه).
ـــــــــــــــــــــــــــ. 1385. الرسائل. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
ترکمان، محمد. 1362. رسائل، اعلامیهها، مکتوبات و ورزنامۀ شیخ فضل الله نوری. تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی.
جاویدی، مجتبی. 1392. «جایگاه سیرۀ عقلا در فقه جزایی امامیه». فصلنامۀ پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی. شمارۀ . 33. صص 54-35.
جعفری، محمدتقی. 1370. تحقیق در دو نظام حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب. تهران: دفتر خدمات حقوقی ج.ا.ا.
خلیلیان، سید خلیل. 1362. حقوق بینالملل اسلامی.تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
دهخدا، علیاکبر و دیگران. 1373. لغتنامه.تهران: مؤسسۀ لغتنامه و دانشگاه تهران.
زرگرینژاد، غلامحسین. 1377. رسائل مشروطیت. تهران: کویر.
زیدان، عبدالکریم. 1408. احکام الذمیین و المستأمنین فی الاسلام. بیروت: المؤسسة الرساله.
شاهرودی، سید محمد و همکاران. 1387. فرهنگ فارسی فقه. قم: انتشارات مؤسسۀ دایرة المعارف الفقه الاسلامی.
صدر، محمد باقر. 1411. اقتصادنا. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا. 1365. اسلام و حقوق بینالملل. تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، سید محمدحسین. بیتا. حاشیه الکفایه. قم: بنیاد فکری علامه طباطبایی.
عرب عامری، احمد. 1393. «تابعیت در اسلام». مجلۀ حقوق اسلامی. شمارۀ 41. صص 130ـ107.
علیدوست، ابوالقاسم. 1394. فقه و عرف. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
عمید زنجانی، عباسعلی. 1377. فقه سیاسی. جلد 3. تهران: امیرکبیر.
عمید زنجانی، عباسعلی؛ موسیزاده، ابراهیم. 1389. دانشنامۀ فقه سیاسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
غروی اصفهانی، محمدحسین. 1374. نهایهالدریه فی شرح الکفایه. قم: انتشارات سید الشهداء(ع).
غوث، حسن و همکاران، 1395. تحولپذیری قرارداد ذمه با پیدایش حقوق شهروندی مدرن. فصلنامه فقه و اصول. شمارۀ 105. صص 115ـ89.
فرحدوست، محمدصادق. 1398. تابعیت و تابعیت مضاعف از منظر حقوق بینالملل و رویۀ قضایی. تهران: انتشارات قوۀ قضاییه.
فیض، علیرضا. 1374. «نقش زمان و مکان در فقه و اجتهاد». فصلنامۀ حضور. شمارۀ 6ـ5.
قائم مقامی، سید عباس حسینی. 1378. کاوش های فقهی. تهران: امیرکبیر.
کاظمی، محمدعلی. 1406. فوائد الاصول. تحقیق: رحمتالله رحمتی. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
کریمینیا، محمدمهدی. 1390. حقوق بینالملل خصوصی. قم: نشر المصطفی.
محقق اصفهانی، محمدحسین. بیتا. نهایةالدرایه فی شرح الکفایه. اصفهان: انتشارات مهدوی.
مظفر، محمدرضا. 1375. اصول الفقه. قم: انتشارات اسماعیلیان.
میرسلیم، سید مصطفی و همکاران. بیتا. دانشنامۀ جهان اسلام. جلد 1. تهران: انتشارات بنیاد دائرةالمعارف اجهان اسلام.
نائینی، محمدحسین. 1382. تنبیه الامه. تحقیق سید جواد ورعی. قم: بوستان کتاب.
نصیری، محمد. 1398. حقوق بینالملل خصوصی. تهران: نشر آگه.
همت، مسعود. 1394. «بررسی مقایسهای مفهوم تابعیت در نظامهای حقوق بینالملل معاصر و حقوق اسلام». فصلنامۀ تحقیقات سیاسی بینالمللی. شمارۀ 25. صص 214ـ189.
یزدی، محمد. 1382. شرح قانون اساسی. قم: انتشارات امام عصر (عج).