دوره 9، شماره 2 - ( 6-1402 )                   جلد 9 شماره 2 صفحات 72-55 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


چکیده:   (966 مشاهده)
تبیین‌گرایی و تفسیرگرایی دو جریان عمده در علوم انسانی هستند که اختلافات فراوانی میان فیلسوفان علوم انسانی پدید آورده‌اند. این مسئله با تعابیر مختلفی از قبیل علت‌گرایی و دلیل‌گرایی، علت‌کاوی و معناکاوی، قانون‌محوری و قاعده‌محوری و امثال آن بیان شده است. قرائت‌های مختلفی از جایگاه و رابطۀ  این دو در علوم انسانی ارائه شده است. مسئلۀ اصلی مقاله حاضر این است که آیا این‌ها دو کارکرد متعارض‌ هستند یا دو کارکرد مستقل؟ یا اینکه یکی به دیگری قابل تحویل است؟ به تعبیر دیگر، آیا پذیرش تبیین در علوم انسانی ملازم با انکار تفسیر و بالعکس دفاع از تفسیر ملازم با انکار تبیین است؟ یا آنکه برای داشتن فهمی واقع‌بینانه از کنش‌های انسانی به هر دو نیاز داریم؟ در این نوشتار به روش تحلیلی و فلسفی ضمن نقد سه دیدگاه «عینیت تفسیر و تبیین»، «تبیین به‌جای تفسیر» و «تفسیر به‌جای تبیین»، از ایدۀ ضرورت هر دو کارکرد برای کشف حقیقت و دسترسی به واقعیت در مطالعات کنش‌های انسانی دفاع کردیم و نشان دادیم که هیچ‌یک از این دو نمی‌تواند ما را از دیگری بی‌نیاز کند.
متن کامل [PDF 197 kb]   (661 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: عمومى
انتشار الکترونیک: 1402/6/1

فهرست منابع
1. استنفورد، مایکل. ۱۳۸۶. درآمدی بر تاریخ‌پژوهی. ترجمۀ مسعود صادقی. چاپ سوم. تهران: دانشگاه امام صادق و سمت. آرون، ریمون. ۱۳۷۰. مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی. چاپ ششم. ترجمۀ باقر پرهام. تهران: علمی و فرهنگی. باتومور، تی. بی. ۱۳۷۰. جامعه‌شناسی. ترجمۀ سید حسن منصور و سید حسن حسینی کلجاهی. چاپ چهارم. تهران: نشر امیرکبیر. بلیکی، نورمن. ۱۳۹۱. پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی. ترجمه سید حمیدرضا حسنی و دیگران. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. __________. ۱۳۸۴. طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر نی. بوریل، گیبسون؛ مورگان گارت. ۱۳۸۳. نظریه‌های کلان جامعه‌شناختی و تجزیه و تحلیل سازمان: عناصر جامعه‌شناختی حیات سازمانی. ترجمۀ محمدتقی نوروزی. قم: مؤسسه امام خمینی. پوپر، کارل ریموند. ۱۳۷۰. منطق اکتشاف علمی. ترجمۀ سید حسین کمالی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. جمشیدی، محمدحسین. ۱۳۸۷. مبانی و روش‌شناسی تبیین (با تأکید بر اندیشه سیاسی). تهران: دانشگاه امام صادق. راغب اصفهانی، حسین‌ بن‌ محمد. ۱۴۱۲ ق. مفردات الفاظ القرآن. تصحیح صفوان عدنان داوودی. بیروت و دمشق: دار القلم و دار الشامیة. راین، آلن. ۱۳۶۷. فلسفۀ علوم اجتماعی. ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. زبیدی، محمدمرتضی. ۱۳۹۴ ق. تاج العروس من جواهر القاموس. تحقیق ابراهیم الترزی. جلد 13. بیروت: دار احیاء التراث العربی. شریفی، احمدحسین. ۱۳۹۴. مبانی علوم انسانی اسلامی. چاپ دوم. تهران: مرکز علوم انسانی اسلامی صدرا. ______________. ۱۳۹۵ الف. «ویژگی‌های موضوع علوم انسانی و دلالت‌های روش‌شناسانه و غایت‌شناسانه آن‌ها»، معرفت فلسفی. شمارۀ ۵۱، صص 106-83. ______________. ۱۳۹۵ ب. روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی. تهران: مرکز علوم انسانی اسلامی صدرا. ______________. ۱۳۹۶ الف. «بررسی مدل صدرایی «گزینش عقلانی» به‌عنوان روشی برای «تبیین» کنش‌های انسانی». معرفت فرهنگی اجتماعی. سال نهم. شمارۀ ۳۳، صص 40-25. ______________. ۱۳۹۶ ب. «پرسش‌های پژوهشی در منطق کلاسیک و ضرورت بازنگری آن‌ها در علوم انسانی». حکمت اسلامی. سال چهارم، شمارۀ ۳، صص 150-133. طباطبائی، سید محمدحسین. بی‌تا. المیزان فی تفسیر القرآن. جلد 1. قم: جامعه مدرسین. طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن. ۱۴۰۶ ق. مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی. جلد 1. بیروت: دار احیاء التراث العربی. فروند، ژولین. ۱۳۶۸. جامعه‌شناسی ماکس وبر. ترجمۀ عبدالحسین نیک‌گهر. چاپ دوم. تهران: رایزن. فی، برایان. ۱۳۸۳. پارادایم‌شناسی علوم انسانی. ترجمۀ مرتضی مردیها. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی. قرشی، سیدعلی اکبر. ۱۳۶۱. قاموس قرآن. جلد 5. چاپ سوم. تهران: دارالکتب الاسلامیه. لیتل، دانیل. ۱۳۷۳. تبیین در علوم اجتماعی؛ درآمدی به فلسفه علم الاجتماع. ترجمۀ عبدالکریم سروش. تهران: صراط. محمدپور، احمد. ۱۳۸۹. روش در روش؛ دربارۀ ساخت معرفت در علوم انسانی. چاپ سوم. تهران: جامعه‌شناسان. وبر، ماکس. ۱۳۷۴. اقتصاد و جامعه. ترجمۀ عباس منوچهری و دیگران. تهران: مولی. ________. ۱۳۸۲. روش‌شناسی علوم اجتماعی. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر مرکز. وینچ، پیتر. ۱۳۷۲. ایدۀ علم اجتماعی و پیوند آن با فلسفه. ترجمۀ سازمان سمت، تهران: سمت. Davidson, D. 2001. Actions, Reasons and Causes. in Essays on Actions and Events. New York: Oxford University Press. Giddens, A. 1987. Social Theory and Modern Sociology. Cambridge: Polity Press. Mill, J. S. A System of Logic, Australia:University of Adelaide. Popper, K. The Poverty of Historicism. Taylor, C. 1982. Philosophy and The Human Science. Philosophical Papers 2, London: Cambridge University Press. Von W., and Henrik, G. 1971. Explanation and Understanding. London: Cornell University Press.

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.