دوره 3، شماره 1 - ( 3-1396 )
جلد 3 شماره 1 صفحات 30-7 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Taghavi M R. Generating Basic Concepts: A Basic Step to Establishing Islamic Psychology. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی 2017; 3 (1) :7-30
URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-53-fa.html
URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-53-fa.html
تقوی سیدمحمدرضا. تولید مفاهیم پایه: گامی اساسی برای تأسیس روانشناسی اسلامی. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی. 1396; 3 (1) :7-30
استاد تمام روانشناسی بالینی دانشگاه شیراز، ایران، شیراز
چکیده: (3043 مشاهده)
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، چگونگی تولید «مفاهیم پایه» به عنوان گامی اساسی در تأسیس روانشناسی اسلامی است. روش این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی است که با نگرشی توصیفی- تحلیلی به منابع دینی و دستاوردهای روانشناختی صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش بدین قرارند: 1. هر نظامواره فکری، «مفاهیم پایه» مختص به خود دارد که متناسب با اهداف و مبادی فلسفی همان نظامواره است؛ 2. یکی از گام‌های اساسی برای پاسخ به پرسشهای تحقیقاتی، شناسایی مفاهیم تأثیرگذار و تبدیل آنها به «مفاهیم پایه» طی فرایندی مشخص است؛ 3. هر مفهوم پایه، دارای تعریف نظری و عملیاتی، مرزبندی با مفاهیم مشابه، قابلیت‌ها و ظرفیتهای مشخص و مورد توافق متخصصان آن رشته است؛ 4. فراهم نمودن مجموعه‌ای از مفاهیم پایه، موجب بینیاز شدن از به عاریت گرفتن مفاهیم پایه، از سایر نظاموارههای علمی، برای تبیین پدیده‌ها می‌گردد؛ 5. از طریق کشف ارتباط بین مفاهیم پایه می‌توان به تبیین پدیده‌ها و/یا نظریه‌پردازی پرداخت. در نهایت، برای عملیاتی نمودن روش معرفیشده، سه مفهوم «تعلق»، «اخبات» و «شکرگزاری»، که به صورت بالقوه، قابلیت تبدیل شدن به «مفهوم پایه» در روانشناسی را دارند، به عنوان سه نمونه معرفی می‌شوند. نتیجه اینکه یکی از گام‌های اساسی برای تأسیس روانشناسی اسلامی، تولید «مفاهیم پایه» است.
هدف از پژوهش حاضر، چگونگی تولید «مفاهیم پایه» به عنوان گامی اساسی در تأسیس روانشناسی اسلامی است. روش این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی است که با نگرشی توصیفی- تحلیلی به منابع دینی و دستاوردهای روانشناختی صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش بدین قرارند: 1. هر نظامواره فکری، «مفاهیم پایه» مختص به خود دارد که متناسب با اهداف و مبادی فلسفی همان نظامواره است؛ 2. یکی از گام‌های اساسی برای پاسخ به پرسشهای تحقیقاتی، شناسایی مفاهیم تأثیرگذار و تبدیل آنها به «مفاهیم پایه» طی فرایندی مشخص است؛ 3. هر مفهوم پایه، دارای تعریف نظری و عملیاتی، مرزبندی با مفاهیم مشابه، قابلیت‌ها و ظرفیتهای مشخص و مورد توافق متخصصان آن رشته است؛ 4. فراهم نمودن مجموعه‌ای از مفاهیم پایه، موجب بینیاز شدن از به عاریت گرفتن مفاهیم پایه، از سایر نظاموارههای علمی، برای تبیین پدیده‌ها می‌گردد؛ 5. از طریق کشف ارتباط بین مفاهیم پایه می‌توان به تبیین پدیده‌ها و/یا نظریه‌پردازی پرداخت. در نهایت، برای عملیاتی نمودن روش معرفیشده، سه مفهوم «تعلق»، «اخبات» و «شکرگزاری»، که به صورت بالقوه، قابلیت تبدیل شدن به «مفهوم پایه» در روانشناسی را دارند، به عنوان سه نمونه معرفی می‌شوند. نتیجه اینکه یکی از گام‌های اساسی برای تأسیس روانشناسی اسلامی، تولید «مفاهیم پایه» است.
فهرست منابع
1. ایمان، محمدتقی، و کلاته ساداتی، احمد (1392). روششناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بهمنی، سعید. (1395). مدل مفهومی نظریه‌پردازی قرآن‌بنیان با تکیه بر آراء شهید سیدمحمدباقر صدر، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، 17، 251-256.
تقوی، سیدمحمدرضا (1395). گامی به سوی تأسیس دستگاهواره علوم انسانی اسلامی: مبانی نظری و مدل عملیاتی، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. 66، 5-30.
پارسانیا، حمید (1390). جهان‌های اجتماعی. قم: کتاب فردا.
پارسانیا، حمید، و همکاران (1393). دلالت‌های نظریه اعتباریات برای تحول در علوم انسانی، اسلام و مطالعات اجتماعی، 2(1)، 23-48.
پسندیده، عباس. (1396). روش مفهوم‌شناسی موضوعات اخلاقی و کاربست آن در مفهوم حیا، اخلاق وحیانی. 12، 67-96.
جوادی آملی، عبدالله. (1387). مراحل اخلاق در قرآن. قم: نشر اسراء.
حسینی الهاشمی، سیدمنیرالدین (1379). طبقهبندی آموزشی چگونگی اسلامی شدن مهندسی توسعه اجتماعی. قم: دفتر فرهنگستان علوم اسلامی.
خوانساری، محمد. (1394). منطق صوری. تهران: آگاه.
دلاور، علی. (1374). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی. تهران: رشد.
رمضانی، محمد و تقوی، سیدمحمدرضا (1393). اخبات، معیار زیربنایی در سنجش ایمان: مطالعه مقدماتی. مجموعه مقالات نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی- اسلامی. تهران: 31 اردیبهشت 1391. جلد 3، کمیسیون تخصصی کاربردیسازی علوم انسانی- اسلامی، ص279-305.
شجاعی، زهره و همکاران (1394). پیشبینی علائم اختلالات روانی بر مبنای ایمان مذهبی و شکرگزاری، پژوهش در سلامت روانشناختی. 9 (3)، 43-54.
صفایی حائری، علی (1385). اخبات. قم: انتشارات لیله القدر.
طالبزاده، حمید (1389). نگاهی دیگر به ادراکات اعتباری، امکانی برای علوم انسانی، جاویدان خرد. 17.
طالبزاده، سیدحمید و همکاران (1393). شرایط امکان علوم اجتماعی در فلسفه اجتماعی علامه طباطبائی در پرتو مقایسه تطبیقی با فلسفه اجتماعی کانت، فصلنامه نظریه‌های های اجتماعی متفکران مسلمان، 4(1)، 29-63.
طباطبائی، سیدمحمدحسین (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: انتشارات صدرا. چاپ دوم.
طباطبائی، سیدمحمدحسین (1387). مجموعه رسائل علامه طباطبائی. به کوشش سیدهادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
طباطبائی، فاطمه (1389). اراده از نگاه اهل عرفان. مجله متین. 15 و 16، 85-104.
عمید، حسن (1376). فرهنگ عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
کافی، مجید و جمشیدیها، غلامرضا (1391). مدل روش‌شناختی نظریه‌پردازی در علوم انسانی اسلامی، روششناسی علوم انسانی. 72، 81-109.
گودرزی، محمدعلی و همکاران (1393). ساخت و اعتبار یابی مقیاس شکرگزاری اسلامی- ایرانی در دانشجویان ایرانی، اصول بهداشت روانی. 16(2)، 120-129.
مطهری، مرتضی (1364). مقدمه و پاورقی بر کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: انتشارات صدرا. چاپ دوم.
مظفر، محمدرضا (بیتا). أصول الفقه. جلد 1. قم: اسماعیلیان. چاپ پنجم.
مکگوئیکان، اف. جی. (1377). روانشناسی آزمایشی: روشهای تحقیق. ترجمه امیر خطیبی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
موسوی، سیدمهدی (1394). الگوهای کلان تولید علوم انسانی اسلامی در بستر انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات آفتاب توسعه.
موسوی، سیدمهدی (1391). بنیان‌های تولید علوم انسانی- اسلامی از منظر امام خمینی;، فصلنامه پژوهشهای فرهنگی و اجتماعی. 1(1)، 11-17.
مهدییار، منصوره و همکاران (1396). ساخت و اعتباریابی مقیاس تعلقات دنیوی، فرهنگ در دانشگاه اسلامی. 24، 467-484.
میرباقری، محمدمهدی (1390). اخلاق حمیده (فایل صوتی). برگرفته از سایت: www.rasekhoon.net. تاریخ مشاهده: 28/10/1390.
Tangney, J. P. et al (2004). High Self-Control Predicts Good Adjustment, Less Pathology, Better Grades, and Interpersonal Success. Journal of Personality. 72: 271-324.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
