دوره 5، شماره 3 - ( 9-1398 )                   جلد 5 شماره 3 صفحات 132-101 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

تقدیر سمانه. ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری براساس مبانی حکمت متعالیه. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی. 1398; 5 (3) :101-132

URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-130-fa.html


چکیده:   (2361 مشاهده)
شناخت فرایند خلق و ادراک آثار معماری از مسائل مهم و پیچیدۀ حوزۀ معماری است و علی‌رغم پژوهش‌های متعددی که در دهه‌های اخیر پیرامون آن صورت گرفته، هنوز برخی از ابعاد این فرایند ناشناخته باقی مانده است. با توجه به اینکه شناخت مناسب از این فرایند می‌تواند زمینۀ ارتقای کیفیت آثار معماری را فراهم آورد و به حل بسیاری از مسائل پیش روی معماران کمک کند، مسئلۀ پژوهش حاضر بازخوانی ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری براساس مبانی دیدگاه حکمت متعالیه درنظر گرفته شده و برای انجام آن از راهبرد استدلال منطقی استفاده شده است. در این پژوهش ابتدا به تعریف دقیق از انسان، هستی، ابعاد و ظرفیت‌های هر یک پرداخته شده و سپس نحوۀ تعامل انسان و هستی و بازتاب این رابطه بر فرایند خلق و ادراک آثار معماری براساس مبانی حکمت متعالیه، که شالودۀ نظری این پژوهش است، مطالعه و بررسی شده است.
همچنین، با توجه به آنکه براساس مبانی حکمت متعالیه، خداوند انسان را در صفت خلاقیت به صورت خود آفریده و متعالی‌ترین خلق نیز عالم هستی است، در این پژوهش فرایند خلق عالم هستی مورد بازخوانی قرار گرفته است و با الگوگیری از آن، ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری در پنج مرحله تبیین شده است که ارکان اصلی سازندۀ این ساختارعبارت‌اند از: مرتبۀ نفس معمار و مخاطب، قوای ظاهری انسان (بینایی، بویایی، شنوایی، چشایی و لامسه) و قوای باطنی او (قوۀ متصرفه، خیال یا همان خزانۀ صورت، حافظه یا همان خزانۀ معنا، حس مشترک و واهمه) در معمار و مخاطب، مقوله‌های سازندۀ معماری (فرم، کاربرد، معنا، طرح و ساخت، بافت و پیوستگی، روحیه و اراده) و نیازهای چهارگانۀ انسان (مادی، روانی، عقلانی و روحانی) و درنهایت با شناسایی عوامل مؤثر بر کیفیت این فرایند پیشنهادهایی جهت ارتقای کیفیت آن ارائه شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد با قراردادن مبانی جامع مکتب اسلام به‌عنوان شالودۀ نظری پژوهش‌های معماری می‌توان به حل مسائل پیچیده در حوزۀ معماری کمک کرد.
متن کامل [PDF 863 kb]   (262 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: عمومى
انتشار الکترونیک: 1398/9/1

فهرست منابع
1. آشتیانی، سید جلال‌الدین. 1380. شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا. قم: حوزۀ علمیه قم. ابراهیمی دینانی، غلامحسین. 1379. شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی. تهران: انتشارات حکمت. ـــــــــــــــــــ‌ــــــــــــــــــــ. 1381. «ادراک خیالی و هنر». فصلنامۀ خیال. شمارۀ 2. تهران: فرهنگستان هنر. اخلاصی، احمد؛ علی‌آبادی، محمد؛ خواجوی، علی. 1390. «تبیین فرایند آفرینش‌های هنری برمبنای حکمت و فلسفۀ اسلامی». همایش معماری و شهرسازی اسلامی. تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز . صص 114ـ113. اردلان، نادر؛ بختیار، لاله. 1380. حس وحدت. ترجمۀ حمید شاهرخ. تهران: انتشارات خاک. ارشد ریاحی، علی؛ واسعی، صفیه. 1390. «ارتباط مراتب وجود با مراتب ادراک ازنظر ملاصدرا». مطالعات اسلامی: فلسفه و کلام. سال چهل‌وسوم. شمارۀ 86 (2). صص 45-9. اعوانی، غلامرضا. 1390. «پیوند معماری سنتی با حکمت». سید حسین امامی. 4/10/1390. http://www.ettelaathekmatvamarefat.com. اکبریان، رضا. 1388. «قوۀ خیال و عالم صور خیالی». آموزه‌های فلسفی‌ـ‌کلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی. شمارۀ 8. صص 32-3. بلخاری قهی، حسن. 1384. مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. دفتر دوم؛ کیمیای خیال. تهران: نشر سوره مهر. تقدیر، سمانه. 1393. «ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری بر اساس مبانی حکمت متعالیه». پایان‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران. ــــــــــــــــ‌. 1396‌. «تبیین مراتب و فرایند ادراک انسان و نقش آن در کیفیت خلق آثار معماری براساس مبانی حکمت متعالیه». فصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی. شمارۀ 14. صص 67ـ48. جوادی آملی، عبدالله. 1386. منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی. تنظیم احمد واعظی. قم: نشر اسراء. چاپ چهارم. حسن‌زاده آملى‏، حسن. 1380. عیون، مسائل نفس و شرح آن. جلد 1 و 2. ترجمۀ ابراهیم احمدیان و سید مصطفی بابایی. قم: نشر بکا. ــــــــــــــــــــــــــــــ. 1382. معرفت نفس. جلد 1 و 3. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ هشتم. ــــــــــــــــــــ‌ـــــــ. 1386. صد کلمه در معرفت نفس. قم:‏ نشر قیام‏. خاکی قصر، آزاده. 1391. «انکشاف موضوع نظم در معماری به‌مثابه یکی از مظاهر کیفیت». نشریۀ شهر و معماری بومی. شمارۀ 2. صص 80ـ63. خواجوی، علی؛ کبودی، مهدی؛ اخلاصی، احمد. 1389. «تبیین خلاقیت هنری براساس کلیات حکمت و فلسفۀ اسلامی». فصلنامۀ حکمت و فلسفه. شمارۀ 3. صص 283-243. خواجوی، محمد. 1380. ترجمۀ اسفار. تهران: انتشارات مولی. چاپ اول. خیراللهی، مهران. 1389. «ماهیت خلاقیت در فرایند طراحی معماری». پایان‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات. رنجبر کرمانی، علی محمد. 1388. «روش سامانه‌ای در طراحی معماری در پرتو بینش اسلامی». پایان‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران. رئیس سمیعی، محمد مهدی. 1382. «تأویل و کاربرد نظریۀ مراتب وجود در معماری». مجموعه مقالات همایش بزرگداشت حکیم صدرالمتالهین. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. چاپ اول. رئیسی، محمدمنّان. 1392. «معناشناسی در آثار معماری برای ارتقای طراحی مساجد». پایان‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران. صادق‌زاده قمصری، علیرضا. 1390. «مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران». تهران: دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی. طباطبایی،محمدحسین. بی‌تا. «نرم‌افزار نورالانوار؛ التفسیر المیزان». جلد 1 و 16. قم: مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی. عظیمی، مریم. 1392. «روش طراحی معنا،خیال، معماری با بهره‌گیری از تفکر ناخودآگاه در معماری». پایان‌‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران. کاپن، دیویداسمیت. 1383. تئوری‌های معماری. ترجمۀ علی یاران. جلد 1 و 2. تهران: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی. چاپ اول. لاسون، برایان. 1384. طراحان چگونه می‌اندیشند؛ ابهام‌زدایی از فرایند طراحی. تهران: دانشگاه بهشتی. لنگ، جان. 1390. آفرینش نظریۀ معماری. ترجمۀ علیرضا عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم. مشکینی اردبیلی، علی. 1348. اصطلاحات الاصول. قم: انتشارات حکمت . نامور مطلق، بهمن. 1384. «تخیل و خلاقیت هنری». مقالات اولین هم‌اندیشی تخیل هنری. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر. صص 217-193. ندیمی، هادی. 1375. هنر و معنویت اسلامی. ترجمۀ رحیم قاسمیان. تهران: دفتر مطالعات دینی هنر. ـــــــــــــــــ‌.‌1380. «بهاء حقیقت مدخلی بر زیبایی‌شناسی معماری اسلامی». صفه. شمارۀ 33. صص 57ـ47. نصر، سیدحسین.1375 .هنر و معنویت اسلامی. ترجمۀ رحیم قاسمیان. تهران:دفتر مطالعات دینی هنر. نقره‌کار، عبدالحمید. 1387. درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی. تهران :انتشارات وزارت مسکن وشهرسازی ــــــــــــــــــــــــــــ‌.1390. رسالۀ‌ نظریه‌پردازی در محوریت تعامل انسان ‌با ایده‌های فضایی‌ـ‌هندسی در معماری‌. نقره‌کار، عبدالحمید؛ تقدیر، سمانه. 1393. «بررسی قابلیت‌های فضای معماری جهت ایجاد بسترِ پاسخ‌گویی به نیازهای انسان از منظر اسلام (نمونۀ موردی خانه‌های زینت‌الملکِ شیراز و بروجردی‌های کاشان)». فصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی شهر ایرانی‌ـ‌اسلامی. شمارۀ 15. بهار. نقره‌کار، عبدالحمید؛ مظفر، فرهنگ؛ تقدیر، سمانه. 1396. «تناظر انسان و هستی در اندیشۀ اسلامی و بازتاب آن در معماری اسلامی». فصلنامۀ علمی‌ـ‌پژوهشی آرمان‌شهر. شمارۀ 19. تابستان. صص 119ـ105. Casakin,H.2008 . Factors of Design Problem-Solving and their Contribution to Creativity. Open House International 33(1):46-60. Cross,N.1984. Developments in Design Methodology Hardcover. Wiley-Blackwell press.

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به تحقیقات بنیادین علوم انسانی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق