بحث از اخلاق و نهادینهکردن آن در جامعه همواره از دغدغههای اندیشمندان در حوزۀ اخلاق و تربیت بوده است؛ ازاینرو، تحتِ گرایشی جدید با عنوان تربیت اخلاقی، در مقام پاسخ به این دغدغه برآمدند. سؤال اصلی در پژوهش حاضر این است که از نگاه ملاصدرا، بهعنوان یکی از فیلسوفان اسلامی برجسته، چه روشهایی در تربیت اخلاقی جاری میشود. این پرسش را میتوان به گونههای مختلفی پاسخ داد، اما در این مقاله، براساس «مراحل صدور کنشهای اختیاری»، به این پرسش پاسخ داده میشود. البته ملاصدرا تعابیر مختلفی در مراحل صدور فعل انسان دارد ولی آنچه مشهور است، تبیینی ششمرحلهای است که طبق آن مراحل صدور فعل عبارتاند از: «تصور فعل»، «تصدیق به فایده»، «شوق»، «شوق مؤکد»، «اراده» و درنهایت «قوۀ محرکه». این تحقیق با روشی تحلیلی سعی دارد با توجه به عبارات ملاصدرا، روشهای تربیت اخلاقی را ذیل هرکدام از مراحل صدور فعل بیان کند و در پایان هم به تحلیل و بررسی نگاه صدرا و بیان نقاط قوت و ضعف آن بپردازد.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى انتشار الکترونیک: 1400/6/30
فهرست منابع
1. قرآن کریم.
آریان، حمید؛ جهانپناه، محمدعلی. 1398. «عوامل مؤثر بر ارادۀ انسان و تقویت آن در راستای انجام عمل صالح ازنظر قرآن». معرفت. شمارۀ 257. صص 86ـ77.
بابازاده، طاهره؛ نوروزی، رضاعلی. 1392. «تحلیلی بر اهداف و روشهای تربیتی مبتنیبر کمال نفس از دیدگاه ملاصدرا». تربیت اسلامی. شمارۀ 16. صص 56ـ31.
داودی، محمد؛ بهشتی، محمد؛ بهشتی، سعید. 1399. درآمدی بر فلسفههای تعلیم و تربیت در تمدن اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی. چاپ اول.
راستیان، ابراهیم. 1395. درآمدی بر تربیت دینی براساس حکمت متعالیه. تهران: دانشگاه امام صادق علیهالسلام. چاپ اول.
رحیمپور، فروغالسادات؛ بیادار، هنگامه. 1395. «روشهای تربیت نفس از دیدگاه ملاصدرا». انسانپژوهی دینی. شمارۀ 36. صص 790ـ73.
شریفی، احمدحسین. 1396الف. دانشنامۀ اخلاق کاربردی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمةالله علیه. چاپ دوم.
ـــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۶ب. «بررسی مدل صدرایی "گزینش عقلانی" بهعنوان روشی برای "تبیین" کنشهای انسانی». معرفت فرهنگی اجتماعی. شمارۀ ۳۳. صص 40ـ25.
شنیدی، هدیه؛ هاشمی، سیدجلال. 1394. «تحلیل فلسفی هوشمندی نظام هستی در حکمت متعالهی و تأثیر ایمان به آن در تربیت اخلاقی: ارائۀ یک مبنای نظری برای اخلاقمداری و تربیت اخلاقی». پژوهشهای تعلیم و تربیت اسلامی. شمارۀ 11. صص 112ـ91.
شهریاری، محمد. 1398. «تدوین الگوی فلسفۀ تعلیم و تربیت اسلامی برمبنای نظام وجودشناختی معرفت در حکمت متعالیه» رسالۀ دکتری رشتۀ فلسفۀ تعلیم و تربیت اسلامی. دانشگاه علامه طباطبایی.
شیخزاده تکابی، یعقوب. 1392. «بررسی تطبیقی تربیت اخلاقی از دیدگاه غزالی و ملاصدرا». پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ تاریخ و فلسفۀ آموزش و پرورش. دانشگاه اصفهان.
صدرالدین شیرازى، محمدبن ابراهیم. 1354. المبدأ و المعاد. تصحیح سید جلالالدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ1360الف. الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوكیة. مشهد: المركز الجامعى للنشر.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1360ب. اسرار الآیات. تصحیح محمد خواجوی. تهران: انجمن حكمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1361. تفسیر القرآن الكریم. قم: انتشارات بیدار. چاپ دوم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1363. مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1383. شرح اصول الکافی. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1387. سه رسائل فلسفی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1302ق. مجموعة الرسائل التسعة. تهران: بینا.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1422. شرح الهدایة الاثیریة. بیروت: موسسة التاریخ العربى.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1981م. الحكمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ بیتا. الحاشیة علی الهیات الشفاء. قم: انتشارات بیدار.
عاشوری، حمید؛ شریفی، احمدحسین. 1399. «فصل ممیز انسان و تأثیر آن در اصول تعلیم و تربیت از نگاه ملاصدرا». اسلام و پژوهشهای تربیتی. شمارۀ 23. صص 54ـ41.
عالمزاده نوری، محمد. 1396. «عوامل تقویت اراده و قدرت افزایش عمل». معرفت. شمارۀ 239. صص 36ـ25.
عبدالهی، مهدی. 1390. کمال نهایی انسان و راه تحصیل آن از دیدگاه فیلسوفان اسلامی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمةالله علیه).
کرمی شهریار، احسان؛ بهشتی، سعید. 1399. «تدوین الگوی تعلیم و تربیت پلیس اسلامی برمبنای حرکت جوهری انسان در حکمت متعالیۀ صدرالمتالهین». بصیرت و تربیت اسلامی. شمارۀ 55. صص 143ـ101.
مطهری، مرتضی. 1384. «تعلیم و تربیت در اسلام». در مجموعه آثار استاد شهید مطهرى. ج 22. تهران: انتشارات صدرا.