دوره 7، شماره 3 - ( 9-1400 )
جلد 7 شماره 3 صفحات 78-53 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ashrafi N. Analysis of the System of "Cognition and Creation" of the Muslim Artist and Architect in Accordance with the Divine Creation Based on the Quranic word "Creation". فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی 2021; 7 (3) :53-78
URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-371-fa.html
URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-371-fa.html
اشرافی نسیم. واکاوی سامانۀ «شناخت و خلق» هنرمند و معمار مسلمان منطبق با خلقت الهی با تکیه بر واژۀ «خلق» قرآنی
(نظریۀ آیت‌مداری در هنر). فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی. 1400; 7 (3) :53-78
چکیده: (843 مشاهده)
بازشناسی سامانۀ «شناخت و خلق» در تربیت هنرمندان و معماران از اهمیت بالایی برخوردار است و ازآنجاکه «شناخت» مقدمۀ «خلق» است، پرداختن به جوانب مختلف آن در اکثر پژوهش‌ها دیده می‌شود؛ اما بررسی نوع جهت‌گیری هنرمندان و معماران به معلوم شناخت، به‌عنوان منبع الهام‌گیری، مغفول واقع شده است. امروزه جهت‌گیری اکثر هنرمندان به معلوم شناخت، طبیعت‌محورانه است. درحالی‌که خداوند در آیات قرآن، معلوم شناخت انسان‌ها را خلقت (نه طبیعت) معرفی می‌کنبازشناسی سامانۀ «شناخت و خلق» در تربیت هنرمندان و معماران از اهمیت بالایی برخوردار است و ازآنجاکه «شناخت» مقدمۀ «خلق» است، پرداختن به جوانب مختلف آن در اکثر پژوهش‌ها دیده می‌شود؛ اما بررسی نوع جهت‌گیری هنرمندان و معماران به معلوم شناخت، به‌عنوان منبع الهام‌گیری، مغفول واقع شده است. امروزه جهت‌گیری اکثر هنرمندان به معلوم شناخت، طبیعت‌محورانه است. درحالی‌که خداوند در آیات قرآن، معلوم شناخت انسان‌ها را خلقت (نه طبیعت) معرفی می‌کند. جایگزینی «خلقت» به‌جای «طبیعت»، درواقع تغییر جهت‌گیری سامانۀ شناختی است که با غایت همراه می‌شود. بر این اساس، موضوع و هدف اصلی پژوهش حاضر معرفی سامانۀ جدید «شناخت و خلق» قرآنی با تغییر جهت‌گیری شناختی هنرمندان از الهام‌گیری طبیعت‌محورانه به خلقت‌محورانه است که درصورت تحقق، اثر هنری و معماری منطبق بر هدف خلقت و ربوبیت الهی شده و سبب‌ساز کمال انسان‌ها خواهد شد؛ بنابراین، پژوهش حاضر سعی کرده است با تکیه بر روش تحلیل محتوای کیفی و داده‌بنیاد (گراندتئوری)، کدهایی را در ارتباط با واژه‌های خلق قرآنی (ابداع، انشا، تکوین، صنع، ذرا، فطر، جعل و سوی) استخراج کرده و سیر خلق الهی را براساس معانی واژگان آن شفاف‌سازی کند و در این راستا، روند سامانۀ «شناخت و خلق» هنرمند مسلمان را منطبق بر همین روند خلق قرآنی که همان روند آیت‌محوری است، معرفی می‌کند که در آن رسیدن به حقیقت اثر هنری با تجلی عدل، سپس جعل و درنهایت حسن ظهور یافته و غایت اثر منطبق با غایت خلق الهی می‌شود.د. جایگزینی «خلقت» به‌جای «طبیعت»، درواقع تغییر جهت‌گیری سامانۀ شناختی است که با غایت همراه می‌شود. بر این اساس، موضوع و هدف اصلی پژوهش حاضر معرفی سامانۀ جدید «شناخت و خلق» قرآنی با تغییر جهت‌گیری شناختی هنرمندان از الهام‌گیری طبیعت‌محورانه به خلقت‌محورانه است که درصورت تحقق، اثر هنری و معماری منطبق بر هدف خلقت و ربوبیت الهی شده و سبب‌ساز کمال انسان‌ها خواهد شد؛ بنابراین، پژوهش حاضر سعی کرده است با تکیه بر روش تحلیل محتوای کیفی و داده‌بنیاد (گراندتئوری)، کدهایی را در ارتباط با واژه‌های خلق قرآنی (ابداع، انشا، تکوین، صنع، ذرا، فطر، جعل و سوی) استخراج کرده و سیر خلق الهی را براساس معانی واژگان آن شفاف‌سازی کند و در این راستا، روند سامانۀ «شناخت و خلق» هنرمند مسلمان را منطبق بر همین روند خلق قرآنی که همان روند آیت‌محوری است، معرفی می‌کند که در آن رسیدن به حقیقت اثر هنری با تجلی عدل، سپس جعل و درنهایت حسن ظهور یافته و غایت اثر منطبق با غایت خلق الهی می‌شود.
فهرست منابع
1. قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن‌بابویه، محمدبن علی. 1377. متن و ترجمه معانی الاخبار. جلد 1. ترجمۀ عبدالعلی محمدی شاهرودی. تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
ابن‌فارس. 1404ق. معجم مقاییس‌اللغه. جلد 1. قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر.
ابن‌فارس. 1404ق. معجم مقاییس‌اللغه. جلد 2. قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر.
ـــــــــ. 1404ق. معجم مقاییس‌اللغه. جلد3. قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر.
ـــــــــ. 1404ق. معجم مقاییس‌اللغه.جلد5. قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر.
ابن منظور، محمدبن مکرم. 1375. لسان العرب. جلد 5. بیروت: دار صادر.
ـــــــــــــــــــــــــــ. 1375. لسان العرب. جلد 7. بیروت: دار صادر.
ـــــــــــــــــــــــــــ. 1375. لسان العرب. جلد 8. بیروت: دار صادر.
ابوالبقاء، ایوب‌بن موسی. 1371. ل‍کلیات معجم فی المصطلحات و الفروق اللغویه. بیروت: مؤسسه الرساله.
اشرافی، نسیم. 1397. «بازشناسی ساحت وجودی فطرت به‌عنوان سامانۀ معرفتی معمار مسلمان در خلق اثر معماری و شهرسازی اسلامی». مجلۀ پژوهش در هنر و علو م انسانی. سال سوم. شمارۀ 4. صص 1ـ12.
امام خمینی، روح‌الله. 1371. چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر.
تقدیر، سمانه. 1396. «تبیین مراتب و فرایند ادراک انسان و نقش آن در کیفیت خلق آثار معماری براساس مبانی حکمت متعالیه». مجلۀ پژوهش‌های معماری اسلامی. شمارۀ 14. صص 70ـ51.
تمیم‌دار، احمد؛ فانی، کامران؛ خرمشاهی، بهاءالدین. 1391. دایرة المعارف تشیع. تهران: حکمت.
جوادی آملی، عبدالله. 1376. رحیق مختوم، شرح حکمت متعالیه. جلد 2. قم: مرکز نشر اسراء.
ــــــــــــــــــــــ. 1390. معرفت عقلی در هندسه دینی. قم: اسراء
ــــــــــــــــــــــ. 1395. توحید در قرآن. تهران: اسراء.
حائری، عبدالکریم. 1418. درر الفوائد. جلد2. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد. 1384. مفردات الفاظ قرآنی. قم: ذوی القربی.
روحی، محمد؛ فیاض‌بخش، محمدتقی. 1392. تفسیر واژگان قرآن کریم. تهران: فردافر.
زمخشری، محمودبن عمربن محمد. 1393. تفسیر کشاف. جلد 3. مترجم: مسعود انصاری. تهران: ققنوس.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1395. اساس البلاغه. تهران: دی.
سعادت مصطفوی، حسن. 1392. شرح کتاب شرح اشارات و تنبیهات. تهران: دانشگاه امام صادق.
شجاری، مرتضی؛ طباطبایی لطفی، زکیه السادات. 1395. «خلاقیت در معماری با الهام از حکمت متعالیه». حکمت معاصر. سال هفتم. شمارۀ 2. صص 43ـ22.
شجاعی، احمد. 1387. «ابداع (آفرینش بی‌مثال الهی)». مجلۀ کلام اسلامی. شمارۀ 67. صص 147ـ128.
شیرازی، صدرالدین محمد محمدبن ابراهیم. 1383. ترجمه و تفسیر الشواهد الربوبیه. ترجمۀ جواد مصلح. تهران: انتشارات سروش.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1392. الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه. ترجمۀ محمد خواجوی. جلد 3. تهران: نشر مولی.
طباطبایی، محمدحسین. 1374. تفسیرالمیزان. جلد 5. ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم دفتر انتشارات اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ. 1374. تفسیرالمیزان. جلد 12. ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم دفتر انتشارات اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ. 1374. تفسیرالمیزان. جلد 16. ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم دفتر انتشارات اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ. 1374. تفسیرالمیزان. جلد 18. ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل‌بن حسن. 1395. جوامع الجامع. جلد 2. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طریحی، فخرالدین بن محمد. 1362. مجمع‌البحرین. جلد4. تهران: چاپ احمد حسینی.
طوسی، نصیرالدین. 1393. شرح الاشارات و التنبیهات. جلد 3. قم: بوستان کتاب قم.
عسگری، حسن‌بن عبدالله. 1393. معجم الفروق اللغویه. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
فخر رازی، محمدبن عمر. 1384. شرح الاشارات و التنبیهات. جلد 3. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فیروزآبادی، مجدالدین. 1424ق. القاموس المحیط. جلد 1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
کلینی، محمدبن یعقوب. 1369. اصول کافی. جلد 3. ترجمۀ جواد مصطفوی. تهران: انتشارات تهران.
گنابادی، حاج سلطان محمد. 1396. بیان السعاده فی مقامات العباده. جلد 5. ترجمۀ سید محمود طاهری. تهران: آیت اشراق.
محمد قریب، ابوالحسن شعرانی. 1394. نثر طوبی. جلد 1. تهران: اسلامیه.
مصطفوی، حسن. 1385. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. جلد 1. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
ــــــــــــــــــ. 1385. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. جلد 2. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
ــــــــــــــــــ. 1385. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. جلد 3. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
ــــــــــــــــــ. 1385. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. جلد 9. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
ــــــــــــــــــ. 1385. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. جلد 12. تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
مطهری، مرتضی. 1361. فطرت. تهران: انجمن دانشجویی دانشکده عمران.
ــــــــــــــــــ. 1430. شرح المنظومه. بیروت: مؤسسۀ ام‌القری التحقیق و النشر.
منصوریان، یزدان. 1386. گراند تئوری چیست و چه کاربردی دارد؟ اصفهان: دانشگاه اصفهان.
مهدی‌پور، معصومه؛ قارونی، فاطمه؛ قاسمی گودرزی، زهره. 1393. طراحی نمای هوشمند ساختمان با استفاده از ساختار پیلۀ کرم ابریشم و کنترل عناصر اقلیمی. اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
