پژوهش حاضر با هدف ساخت و هنجاریابی پرسشنامۀ مادر شایسته براساس منابع اسلامی انجام شده است. برای دستیابی به هدف پژوهش آیات و روایات مرتبط بررسی شد. همچنین مؤلفهها و زیرمؤلفههای شایستگی مادر استخراج و بعد از اعتباریابی محتوایی، به روش استنباط دینی-روانشناختی تجزیه و تحلیل شدند. جامعۀ آماری بخش کیفی آیات و روایات و جامعۀ آماری بخش کمی، مادران دردسترس استان تهران و قم بودند. بعد از تأیید روایی محتوایی مؤلفهها و زیرمؤلفهها، پرسشنامۀ اولیه آماده و بعد از تأیید روایی محتوایی گویهها، روی نمونههایی با حجم 55، 79 و 539 نفر برای ارزیابی روایی صوری، پایایی و روایی سازه اجرا شد. براساس یافتههای پژوهش، مادر باید در بعد زیستی-روانی، شناختی، عاطفی و رفتاری ویژگیها و مؤلفههایی داشته باشد. همچنین هرکدام از این مؤلفهها دارای زیرمؤلفههایی هستند: زیرمؤلفههای زیستی-روانی: سلامت جسمی و سلامت روانی، زیرمؤلفههای شناختی: آمادگی شناختی برای مادرشدن و پذیرش نقش مادری، زیرمؤلفههای عاطفی: پذیرش قلبی فرزند، دلسوزی به فرزند و صبوری، زیرمؤلفههای رفتاری: محبتکردن به فرزند و حضور فعال در کنار او، مداراکردن با فرزند، پاسخگوبودن، تربیت صحیح فرزند، راستگویی، هماهنگی با همسر و عدالت در نقش مادری. همچنین پایایی پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 95/0 بود و نتایج تحلیل عاملی نشان داد پرسشنامه از روایی سازۀ مطلوبی برخوردار است. ارزیابی پرسشنامه با پایایی و روایی مطلوب نیز نشان داد که این ابزار دارای عوامل زیربنایی برای سنجش ویژگیهای مادر شایسته است و میتوان از آن در سنجش ویژگیهای مادر شایسته استفاده کرد.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى انتشار الکترونیک: 1400/12/10
فهرست منابع
1. ابن فهد حلی، احمد بن محمد. 1407 ق. عدۀ الداعی و نجاح الساعی. بیروت: دار الکتب الإسلامی.
امیدوار، بنفشه؛ لیراویانینژاد، شیدا. 1397. «تبیین علّی رضایت از نقش مادری: نقش خودکارآمدی مادری و راهبردهای نظمجویی شناختی هیجان». زن و جامعه. دورۀ نهم. شمارۀ 4 (پیاپی 36). صص 16-1.
آقاتهرانی، مرتضی؛ مصباح، علی؛ شاملی، عباس؛ رهنما، سید احمد؛ حقانی، ابوالحسن؛ زارعان، محمدجواد؛ ساجدی، ابوالفضل؛ بیریا، ناصر. 1390. روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی. جلد 2. تهران: سمت.
پیرمرادی، سعید. 1383. روانشناسی فرهنگی و روانشناسی خانوادۀ ایرانی. اصفهان: همام.
توزندهجانی، حسین؛ توکلیزاده، جهانشیر؛ لگزیان، زهرا.1390. «اثربخشی شیوههای فرزندپروری بر خودکارآمدی و سلامت روان دانشجویان علوم انسانی دانشگاه پیامنور و آزاد نیشابور». افق دانش. دورۀ هفدهم. شمارۀ 2 (پیاپی 52). صص 64-56.
جوادی آملی، عبدالله. 1391، مفاتیح الحیاه. قم: اسراء.
حرعاملی، محمد بن حسن. 1409 ق. وسائل الشیعه. قم: مؤسسۀ آل البیت علیهمالسلام.
حلیساز، مریم؛ مظاهری، محمدعلی؛ پناغی، لیلی؛ حسنی، فریبا. 1394. «ارزشهای فرزندپروری مادران کودکان 3 تا 5 ساله (مطالعۀ پدیدارشناسانه)». راهبرد فرهنگ. دورۀ هشتم. شمارۀ 29، صص 148- 121.
ربانی اصفهانی، حوریه؛ بانکیپور فرد، امیرحسین. 1395. «تحلیل کیفی جایگاه و اخلاق مادری در تفسیر نمونه». اخلاق. دورۀ ششم. شمارۀ 21 (پیاپی 43). صص 212-179.
سالاریفر، محمدرضا؛ شجاعی، محمدصادق؛ موسوی اصل، سید مهدی؛ دولتخواه، محمد. 1386. بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سراقی، همایون. 1393. «مؤلفههای نقش مادری از نگاه اسلام و روانشناسی و ساخت پرسشنامۀ آن براساس متون اسلامی». پایاننامۀ کارشناسی ارشد. به راهنمایی نادر منیرپور. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
سراقی، همایون؛ منیرپور، نادر؛ احمدی، محمدرضا؛ حسنآبادی، حمیدرضا. 1394، «مادر از نگاه اسلام و روانشناسی و تعیین مؤلفههای نقش مادری براساس متون دینی، پژوهشنامۀ اسلامی». زنان و خانواده. دورۀ سوم. شمارۀ 4. صص 34-13.
شولتز، دوان؛ شولتس، سیدنی الن. 1396. نظریههای شخصیت. ترجمۀ یحیی سید محمدی. تهران: ویرایش.
صادقزاده، مرضیه؛ شاملی، لیلا؛ خرمائی، فرهاد. 1398. «صبر مادر و پرخاشگری کودک: نقش میانجی استرس والدگری». مطالعات آموزش و یادگیری. دورۀ 11. شمارۀ 1 (پیاپی 1-76). صص 107-92.
علاسوند، فریبا. 1399. زن در اسلام (کلیات و مبانی). قم: مرکز نشر هاجر.
علایی رحمانی، فاطمه؛ معتمد لنگرودی، فرشته. 1394. «تعامل و نقش زن در خانواده بهمثابۀ همسر و مادر در پرتو آموزههای رضوی». حسنا. شمارۀ 25، صص 169-148.
علیپور، مهدی؛ حسنی، سید حمیدرضا. 1390. پارادایم اجتهادی دانش دینی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فلسفی، محمدتقی. 1395. کودک از نظر وراثت و تربیت. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
قائمی، علی. 1387. نقش مادر در تربیت. تهران: امیری.
کاوه، سعید. 1387. زنبودن یا شدن بررسی عوامل تأثیرگذار در فرایند رشد زنان. تهران: سخن.
گیتیپسند، زهرا. 1388. «بررسی نقش مادر در دیدگاههای مشاوره و رواندرمانی». مشاور مدرسه. شمارۀ 15. صص 17-10.
خمینی، روحالله. 1389، صحیفۀ امام. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
میرخانی، عزتالسادات؛ غروی نائینی، نهله؛ همدانیان، فاطمه. 1390. «نگرۀ مقاصد شرعی و رسالت مادری». زنان. دورۀ دوم. شمارۀ 3. صص 141-117.
هوشیاری، جعفر. 1392 «ویژگیهای مادر شایسته در اسلام و روانشناسی». رسالۀ علمی سطح 3. قم: مرکز مدیریت حوزههای علمیه.