Yousefzadeh H. Methodological requirements for providing theory in the new social arenas from an Islamic perspective. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی 2017; 3 (3) :7-40
URL:
http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-67-fa.html
استادیار جامعه المصطفی العالمیه، ایران، قم
چکیده: (1822 مشاهده)
چکیده
مهمترین نکتهای که علوم انسانی را به مرکز مباحثات دانشگاهی کشاند، پیشرفتهای مادی در مغربزمین بود. ظهور و رشد علوم انسانی در ایران نیز مرهون آمدوشدهای محصلان ایرانی به فرنگ و نیز انگیزه غربیان برای همراه کردن مشرقزمین با خود در جهت گسترش فرهنگ غرب و ایجاد بازارهای اقتصادی جدید بود. در سالهای اخیر نیز که مقام معظم رهبری به صورت جدی بحث تحول در علوم انسانی را مطرح و مطالبه میکنند، سخنشان در بستر نگاه به پیشرفت تبیینپذیر است. در همان فضایی که الگوی پیشرفت و سبک زندگی اسلامی مطرح میشود، تحول در علوم انسانی نیز به طور جدی مورد توجه ایشان قرار میگیرد. در نتیجه در نسبت علوم انسانی با پیشرفت و سازوکارهای آن بهتر میتوان جایگاه این بحث را تبیین کرد. رشد و گسترش علوم انسانی اسلامی در گرو روششناسیهای دقیق و ارائه راهکارهای علمی متناسب در عرصههایی است که نماد فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار میروند. عرصههایی از قبیل الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و سبک زندگی اسلامی به دلیل شمول و کلیتشان همه عرصههای علوم انسانی را دربرمیگیرند و اهتمام به روششناسی و نظریهپردازی در این دو عرصه، نقطه ثقل تحول در علوم انسانی به شمار میرود. علوم انسانی همچنانکه پیشران توسعه در مغربزمین به شمار میروند، عنصری تعیینکننده در تحقق الگوی اسلامی پیشرفت و نیز سبک زندگی اسلامی در جهان اسلام هستند. تغییر مسیر علوم انسانی از رویکردهای غربی به سمتوسوی مسائل اسلامی و حتی بومی، استلزاماتی دارد که در این مقاله مورد توجه قرار میگیرد. بدینترتیب با بهرهگیری از ظرفیت روشِ «پیاز پژوهش» ساندرز، در پاسخ به این پرسش که از نگاه اسلامی، نظریهپردازی در عرصههای جدید دارای چه استلزاماتی است، دیدگاه نظری و روششناسانه برخی متفکران اسلامی معاصر (شهید صدر، محمدتقی جعفری، جوادی آملی، اعرافی، رشاد، عابدی و پارسانیا) در جهت دستیابی به الگوی روششناسانه مناسب در تحول علوم انسانی بررسی شد و این نتیجه به دست آمد که ورود به هر گونه مبحث کاربردی از دیدگاه اسلامی، نیازمند توجه توأمان به فلسفه، اخلاق و فقه به صورت منظومهای است.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى انتشار الکترونیک: 1396/9/30
فهرست منابع
1. ابنسینا (1383). الهیات دانشنامه علائی. تصحیح محمد معین. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابنعربی، محمدبن علی (1381). درخت هستی. ترجمه گلبابا سعیدی. تهران: شفیعی.
اعرافی، علیرضا (1392). اجتهاد تمدنساز، مجموع مقالات دومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
اعرافی، علیرضا (1393). جایگاه فقه در ترسیم الگوی اسلامی پیشرفت، پژوهشنامه علوم انسانی اسلامی. 1 (2): 5-20.
اعرافی، علیرضا (1394)، الزامات روششناختی سبک زندگی (متن پیاده شده سخنرانی در همایش ملی سبک و فرهنگ زندگی).
ایمان، محمدتقی (1390). مبانی پارادایمی روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باقری، بری(1386)، تحلیلی پیرامون نقش شهید صدر در نظریه سازی اسلامی: نظریهپردازی بر کاربست واقعگرایی، پگاه حوزه، شماره اردیبهشت، ص 13-18.
بهمنی، سعید (1395). مدل مفهومی نظریهپردازی قرآنبنیان با تکیه بر آراء شهید سیدمحمدباقر صدر، فصلنامه صدرا. 17: 251-257.
پارسانیا، حمید (1392). حدیث پیمانه. قم: دفتر نشر معارف.
پارسانیا، حمید (1392 ب). جهانهای اجتماعی. تهران: کتاب فردا.
پارسانیا، حمید (پاییز 1379). هفت نظریه برای اصلاحات، کتاب نقد. 16: 70-105.
پلامناتز، جان (1387). انسان و جامعه: نظریه سیاسی و اجتماعی از ماکیاولی تا مارکس. جلد 1. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: روزنه.
جعفربن محمد. امام صادق ع(1381). مصباح الشریعه. ترجمه عباس عزیزی. قم. صلاه
جعفری، محمدتقی (1360). شناخت از دیدگاه علمی و از دیدگاه قرآن کریم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جعفری، محمدتقی (1387). تکاپوگر اندیشهها. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
جعفری، محمدتقی (1387). حیات معقول. تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جعفری، محمدتقی (1388). علم و دین در حیات معقول. تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جعفری، محمدتقی (1389). پیام خرد (مجموعه مقالات و سخنرانیهای بینالمللی). تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار استاد علامه جعفری.
جعفری، محمدتقی (1389الف). ترجمه و تفسیر نهجالبلاغه. تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار استاد علامه محمدتقی جعفری.
جعفری، محمدتقی (1390). قرآن نماد حیات معقول. تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری. چاپ هفتم.
جعفری، محمدتقی (بیتا). گزیده افکار. قابل دسترس در وبگاه رسمی علامه محمدتقی جعفری.
جوادی آملی، عبدالله (1381). صورت و سیرت انسان در قرآن. قم: نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1382). حیات حقیقی انسان در قرآن. قم: نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1384). تفسیر انسان به انسان. قم: نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386). انتظار بشر از دین. قم: نشر اسراء
جوادی آملی، عبدالله (1386). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (بیتا). تفسیر موضوعی، قم: نشر اسراء.
حداد عادل، غلامعلی (1395). مفهوم پیشرفت در فلسفه جدید اروپایی، سخنرانی در مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
حسینی، سیدرضا (1378). فرهنگ آثار: معرفی آثار مکتوب ملل جهان از آغاز تا امروز، تهران: سروش.
حسینی، سیدمنیرالدین (بیتا). علوم انسانی اسلامی، دفتر فرهنگستان علوم اسلامی. قم: بانک اطلاعات، کد پژوهشی 320.
دیلینی، تیم (1389). نظریههای کلاسیک جامعهشناسی. ترجمه بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی. تهران: نشر نی. چاپ چهارم.
دینانی، ابراهیم (1395). سند حدیث من عرف نفسه، مندرج در وبگاه رسمی ابراهیم دینانی.
رشاد، علیاکبر (1379). انسانشناس جانآشنا، نامه علوم انسانی. 1: 177-196.
رشاد، علی اکبر (1389). درباره فلسفه فرهنگ، راهبرد فرهنگ. شماره دوازدهم و سیزدهم، زمستان 1389 و پاییز 1390، ص 7-16.
رشاد، علی اکبر(1388). منطق فهم دین. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
رشاد، علی اکبر(1393). «تعریف پیشرفت». قابل دسترس در وبگاه شخصی:Rashad.ir. بازبینی 1 اسفند 1394.
رشاد، علی اکبر(1392)، معناشناسی سبک زندگی. قابل دسترس در وبگاه شخصی:Rashad.ir. بازبینی 1 اسفند 1394.
رشاد، علی اکبر(1390). فلسفه فرهنگ. قابل دسترس در وبگاه شخصی:Rashad.ir. بازبینی 1 اسفند 1394.
رودگر، محمدجواد (1392). مبانی انسانشناسی وحیانی: نظریه پیشرفت با رویکردی عرفانی، قبسات. 19: 73-102.
ریمان، جفری (1391). جایگاه فلسفه در علوم انسانی؛ نسبت فلسفه با علوم انسانی، خبرگزاری مهر. 23 بهمن، شناسه خبر: 1813600.
زرشناس، شهریار (1383). مبانی نظری غرب مدرن. تهران: کتاب صبح. چاپ دوم.
زرشناس، شهریار، (1395). علوم انسانی در ترازوی نقد. تهران. انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق7.
سلزام، هوارد (1387). اخلاق و پیشرفت. ترجمه مجید مددی، تهران: نشر ثالث.
سیاهپوش، امیر (1390). الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در منظر رهبر معظم انقلاب. تهران: انقلاب اسلامی.
شیرازی، صدرالدین محمد (1368). الحکمة المتعالية فی الاسفار العقلية الاربعة. ج3. قم: مصطفوی.
شیرازی، صدرالدین محمد (1377). رسالة الحشر. ترجمه و تصحیح محمد خواجوی. تهران: مولی.
صدر، سیدمحمدباقر(بی تا). المدرسه القرآنیه، بیروت. دارالتعارف
صدر، سیدمحمدباقر(1393). اقتصاد ما، ترجمه سیدابوالقاسم حسینی، تهران. پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر.
صدر، سیدمحمدباقر (1381). سنتهای تاریخ در قرآن. ترجمه سیدجمالالدین موسوی. تهران: تفاهم.
صدر، سیدمحمدباقر (1393). اسلام، راهبر زندگی: مکتب اسلام؛ رسالت ما. ترجمه مهدی زندیه. تهران: دارالصدر.
صدوق، مسعود(1395)، سلسله نشستهای گفتمان انقلاب اسلامی در مصلای قم. مندرج در وبگاه رجانیوز (بازبینی: 23 اسفند 1396)
طباطبائی، محمدحسین (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران. صدرا
علومی، مهدی (1387). میوه اخلاق از درخت مابعدالطبیعه (ترجمه از دائرهالمعارف استنفورد)، روزنامه ایران، دوم خرداد.
فی، برایان (1389). پارادایمشناسی علوم انسانی. ترجمه مرتضی مردیها. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق7.
کوزر، لوئیس، و روزنبرگ، برنارد (1387). نظریههای بنیادی جامعهشناختی. ترجمه فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.
گریمالدی، نیکلا (1383). انسان پارهپاره. ترجمه عباس باقری. تهران: نشر نی.
مارکوزه، هربرت (1362). انسان تکساحتی. ترجمه محسن مؤیدی. تهران: امیرکبیر. چاپ سوم.
مجمع عالی حکمت اسلامی (1394). ظرفیتشناسی علوم اسلامی در تحول علوم انسانی. قم: انتشارات حکمت اسلامی.
مصلح، علیاصغر (1392). ادرکات اعتباری علامه طباطبائی و فلسفه فرهنگ. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری پگاه روزگاری نو.
مطهری، مرتضی (1388). مجموعه آثار. جلد 24. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1390). مجموعه آثار. جلد 20. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1377). مجموعه آثار. جلد 13. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1390الف). هدف زندگی. تهران: صدرا.
موسوی، سیدمهدی (1394). الگوهای کلان تولید علوم انسانی اسلامی در بستر انقلاب اسلامی. تهران: آفتاب توسعه.
مؤمنی، فرشاد (1385). اخلاق توسعه به مثابه رشته علمی جدید، دین و اقتصاد. 1 (2): 6-20.
مصباح یزدی، محمدتقی (1389). سخنرانی در نوزدهمین نشست انجمن فارغالتحصیلان موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی;. قابل دسترس در وبگاه رسمی آیتالله مصباح یزدی، تاریخ بازبینی: 20 آذر 1395.
مصباح یزدی، محمدتقی (1390). علمی دینی و اسلامیسازی علوم انسانی، ماهنامه معارف. 86: 16-22.
مصباحیزدی، محمدتقی (1392). رابطه علم و دین. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
نصری، عبدالله (1387). تکاپوگر اندیشهها (زندگی، آثار و اندیشههای استاد محمدتقی جعفری). تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
نصری، عبدالله (1394). نظریه تمدنِ انسانمحور. گفتوگو درباره آرا تمدنشناسانه علامه جعفری. مجله عصر اندیشه، 16 دیماه.
نیچه، فردریش (1393). انسانی زیادی انسانی. ترجمه ابوتراب سهراب. محمد محقق نیشابوری. تهران: نشر مرکز.
وبر، ماکس (1373). مقدمه اخلاق پروتستان و روح سرمایهداری، ارغنون. ترجمه حسن چاوشیان. 3: 295-308.
یوسفزاده، حسن (1394). الزامات روششناختی نظریهپردازی در عرصههای جدید اجتماعی (با تأکید بر دیدگاه آیتالله اعرافی)، پژوهشنامه علوم انسانی اسلامی. 2 (4): 95-126.
یوسفزاده، حسن (1395). الزامات نظریهپردازی در عرصه پیشرفت با تأکید برجایگاه انسانشناسی، پنجمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
Fukuyama, Francis (1992). The End Of History and the Last Man. New York: The Free Press, A Division of Macmillan, Inc.
Gasper, Des (2008). Denis Goulet and the project of development ethics: Choices in Methodology, Focus and Organization, Institute of Social Study.
Goulet, Denis (1997). Development ethics: A New Discipline, International Journal of Social Economics, 24 (11):1160– 1171.
Mill, John Stuart (1843). A System of Logic: Ratiocinative and Inductive: http://www.earlymoderntexts.com/assets/pdfs/mill1843book1.pdf.