تغییرات اجتماعی و تحولات جوامع بشری از مسائل مهمی است که ذهن نظریهپردازان اجتماعی و فلسفی را مشغول خود ساخته است. هر یک از آنها نظریات مختلفی را بر پایۀ مبانی پذیرفتهشده خود مطرح کردهاند؛ برخی از این متفکران جمعیت، عقاید، جغرافیا و تضاد طبقات اجتماعی را بهعنوان علل تغییرات اجتماعی مطرح کردهاند. در این بین سید جعفر کشفی فقیه، فیلسوف و عارف دورۀ قاجار با تکیهبر مبانی پذیرفتهشدۀ خود و براساس حدیث جنود عقل و جهل به بیان علل تغییرات اجتماعی پرداخته است. در این پژوهش با استفاده از روش اسنادی و تحلیل محتوا و با رجوع به آثار سید جعفر کشفی، به تبیین نظریۀ او از تغییرات اجتماعی مبتنیبر حدیث جنود عقل و جهل پرداخته شده است. کشفی با تکیه بر علوم عقلی و نقلی جهان اسلام بهویژه تشیع به تشریح تضاد و تقابل قوای عقل و جهل و جدال آنها و سریان آن جدال در تاریخ جوامع بشری که منجربه تغییر جوامع میشود، پرداخته است. او برخلاف مارکس، که تضاد اقتصادی و مادی را عامل تغییرات اجتماعی دانسته است، علت تضاد را فراتر از جدال اقتصادی طبقات جامعه دانسته و تضاد را در جدال قوای عقل و جهل دانسته است.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى انتشار الکترونیک: 1400/6/30
فهرست منابع
1. قرآن. ترجمه براساس تفسیرالمیزان. قم: دفتر نشر معارف.
آرون، ریمون. 1393. مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعهشناسی. ترجمۀ باقر پرهام. تهران: علمی و فرهنگی.
ابنخلدون، عبدالرحمن. 1375. مقدمه العبر. ترجمهٔ پرویز گنابادی. تهران: علمی و فرهنگی. چاپ هشتم.
ابنفارس. 1389 ق و 1404. معجم مقاییس اللغه. تحقیق عبدالسلام محمد هارون. مصر: مطبعه المصطفی. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
اخوانالصفا. 1412 ق. رسائل اخوانالصفا و خلان الوفاء. بیروت: الدار الاسلامیه.
امام خمینی. سید روحالله. 1377. شرح جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
پرتو، ابوالقاسم. 1373. واژهیاب، تهران: اساطیر.
ثواقب، جهانبخش؛ رستمی، پروین. 1396. «بررسی و تحلیل جامعۀ مطلوب در اندیشۀ اجتماعی سید جعفر کشفی». دوفصلنامۀ نظریههای اجتماعی متفکران مسلمان. دورۀ 7. شمارۀ 10. صص 158ـ139.
جرجانی، علیبن محمد. 1306. التعریفات. مصر: الخیریه.
جوهری. 1990. الصحاح. تحقیق احمد عزیز عطار. بیروت: دارالعلم للملایین.
دیلینی، تیم. ۱۳۸۷. نظریههای کلاسیک جامعهشناسی. تهران: نشر نی.
راغب اصفهانی. 1389. مفردات الفاظ قرآن. ترجمۀ حسین خداپرست. قم: نوید اسلام.
ريترز، جورج. ۱۳۷۴. نظريۀ جامعهشناسی در دوران معاصر. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: علمی و فرهنگی.
دینانی، غلامحسین. 1372. قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی. تهران: پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شکوهی، ابوالفضل. 1381. «نظریههای نظام سیاسی در اندیشۀ سید جعفر کشفی». فصلنامۀ علوم سیاسی. شمارۀ 18. صص 125ـ148.
فدایی، مهدی. 1395. «وجوه عرفانی در اندیشۀ سیاسی سید جعفر کشفی». مجلۀ سیاست دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی. شمارۀ 46. صص 188ـ171.
فراتی، عبدالوهاب. 1387. اندیشۀ سیاسی سید جعفر کشفی. قم: بوستان کتاب.
فیومی، احمدبن محمد. 1414. المصباح المنیر. قم: دارالهجره.
کرایب، یان. ۱۳۷۸. نظريۀ اجتماعی مدرن: از پارسونز تا هابرماس. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: آگه.
کریمی، صادق؛ ابطحی، علیرضا. 1399. «سرشت دولت در عصر غیبت از منظر سید جعفر کشفی». فصلنامۀ سیاست متعالیه. دورۀ 8. شمارۀ 30. صص 108ـ83.
کشفی، سید جعفر. بیتا. تحفهالملوک گفتارهایی دربارۀ حکمت سیاسی. به کوشش عبدالوهاب فراتی. قم: بوستان کتاب.
کلینی، 1392. اصول کافی. ترجمهٔ لطیف و سعید راشدی. قم: اجود.
کوزر، لوئیس. ۱۳۷۳. زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعهشناسی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: علمی و فرهنگی.
گیروشه. 1395. تغییرات اجتماعی. ترجمهٔ دکتر منصور وثوقی. تهران: نشر نی.
لاور، رابرت اچ. 1373. دیدگاههایی دربارۀ دگرگونی اجتماعی. ترجمهٔ کاووس سید امامی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
منصوری، رضا، 1355. رهبانیت سیسترسینها. نشریهٔ ارمغان. دورۀ چهلوپنجم. دی ماه. شمارهٔ 10: صص 548ـ543.
نوبل، ترور. 1397. نظریههای تغییر اجتماعی. ترجمۀ منصور وثوقی و مینا قریب. تهران: بهمن برنا.
وبر، ماکس. 1396. اخلاق پروتستان و روح سرمایهداری. ترجمۀ عبدالمعبود انصاری. تهران: سمت.
هگل، گ.و. 1387. عقل در تاریخ. ترجمۀ حمید عنایت. تهران: انتشارات شفیعی.