آیین برگزیده انسان تأثیر شگرفی در تکوین اعتقادات، ارزشها و سنتهای مورد اتباع او دارد. نظام اعتقادی و ارزشی و سنتهای مقبول انسانها نیز نقش شایستهای در تحقیقات علمی آنان در حوزه علوم انسانی دارند؛ بنابراین دین اسلام در تحقیقات علوم انسانی از جمله تاریخپژوهی نقش مؤثری ایفا میکند؛ از اینرو این پرسش مطرح میشود که مفهوم تاریخپژوهی اسلامی چیست و اصول حاکم بر آن کداماند؟ در این مقاله به روش تحلیلی- اجتهادی، به پرسشهای مذکور پاسخ داده شده است. یافتهها نشان میدهد، هر پژوهش تاریخی که در پنج حوزه مسائل، مبانی، اهداف، منابع و روش وجه مشترکی با اسلام داشته و متأثر از آن باشد، اسلامی خواهد بود. همچنین واقعنمایی، امکان تطبیق، مرجعیت کلام شیعه، حاکمیت سنتهای الهی، تهافتنداشتن با قرآن، تعارضنداشتن با احادیث معصوم، حاکمیت عقل ناب و امکان تحقق در تاریخ از اصول حاکم بر تاریخپژوهی اسلامی معرفی شدهاند.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى انتشار الکترونیک: 1400/9/10
فهرست منابع
1. قرآن مجید
ابن خلدون، عبدالرحمن. 1366. مقدمة ابن خلدون، ترجمة محمد پروین گنابادی. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.
أبومخنف، لوط بن یحیی. 1367. وقعه الطف. تحقیق محمدهادی یوسفی الغروی. ط الاولی. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
اسلامپور کریمی، حسن. 1393. خودآموز مقدمات پژوهش. چاپ دوم. تهران: سمت. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ایمان، محمدتقی. 1394. فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی. چاپ سوم. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آرون، ریمون. 1363. مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی. ترجمة باقر پرهام. چاپ اول. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
بلک، جرمی و م. مک رایلد، دونالد. 1390. مطالعة تاریخ. ترجمة محمدتقی ایمانپور. مشهد: دانشگاه فردوسی.
تستری، محمدتقی. بیتا. قاموس الرجال. چاپ اول. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
چالمرز، آلن فرانسیس. 1379. چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علمشناسی فلسفی. ترجمة سعید زیباکلام. تهران: سمت.
حافظنیا، محمدرضا. 1386. مقدمهای بر روش تحقیق در علوم انسانی. چاپ سیزدهم. تهران: سمت.
دهخدا، علیاکبر. 1377. لغتنامه. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
رستم، اسد. 1392. مصطلح التاریخ: روش نقد تاریخی؛ روایت بوممحور از تاریخورزی علمی مسلمانان. ترجمه و تحقیق سید محمد رضی مصطفوینیا و حسن حضرتی. تهران: سمت.
رضایی، مرتضی. 1392. «بررسی سیرة مدنی رسول خدا (ص) در پژوهشهای تاریخی همیلتون گیب». مطالعات تاریخ اسلام. سال پنجم. شمارة 19.
رنجبران، داود. 1395. بررسی مطالعات سیرة نبوی در ویراست دوم دائرهالمعارف اسلام با تأکید بر گفتمان یهودی. قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، دفتر نشر معارف.
ساعی، علی. 1387. روش تحقیق در علوم اجتماعی (با رهیافت عقلانیت انتقادی). چاپ 2. تهران: سمت، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
سجادی، سید صادق؛ عالمزاده، هادی. 1380. تاریخنگاری در اسلام. چاپ چهارم. تهران: سمت.
سلیمانی امیری، جواد. 1397. فلسفة تاریخ در قرآن. چاپ اول. تهران: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدّس سرّه) و انتشارات سمت.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر. 1404 ق. الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. چاپ اول. قم: کتابخانه عمومی حضرت آیتالله العظمی مرعشی نجفی (ره).
شیخ مفید، محمد. 1413 ق. الإرشاد في معرفة حججالله على العباد. تحقیق مؤسسة آلالبیت لاحیاء التراث. قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
طباطبایی، محمدحسین. 1403 ق. المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبری، محمد بن جریر. 1387 ق. تاریخ الأمم و الملوک. تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم. ط الثانیة. بیروت: دار التراث.
عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن. 1419 ق. معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة. چاپ اول. قاهره: دارالفضیله.
عسقلانی، احمد. 1415 ق. الإصابة فی تمییز الصحابة. تحقیق عادلاحمد و علیمحمد معوض. ط الأولی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
دَربَندی، آقا بن عابد. 1415 ق. اکسیرالعبادات فی اسرارالشهادات. تحقیق محمد جمعه بادی و عباس ملاعطیه. منامه: شرکه المصطفی.
قراملکی، احد فرامرز. 1382. اصول و فنون پژوهش. چاپ اول. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
کافی، مجید. 1399. فلسفة تحلیلی تاریخ (تحلیل فلسفی معرفتهای تاریخی). چاپ اول. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
العاملی، جعفر مرتضی. 1415 ق. الصحیح من سیرة النبی الأعظم. چاپ چهارم. بیروت: دارالهادی.
مسعود، جبران. 1387. الرّائد. ترجمة رضا انزابینژاد. چاپ دوم. مشهد: آستان قدس رضوی.
مظفر، محمدرضا. 1366. المنطق. قم: اسماعیلیان.
مقریزی، تقیالدین أحمد. 1420 ق. إمتاع الأسماع بما للنبي من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع. تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی. ط الأولی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
نوذری، حسینعلی. 1379. «تاریخیگری یا مکتب اصالت تاریخ». مجموعه مقالة فلسفة تاریخ؛ روششناسی و تاریخنگاری. تهران: طرح نو.
والش، ویلیام هنری . 1363. مقدمهای بر فلسفة تاریخ. ترجمة ضیاءالدین علایی طباطبایی. تهران: امیرکبیر.
الویری، محسن. 1396. «مفهوم اسلامیشدن دانش تاریخ: الگویی برآمده از تاریخ اسلام». فصلنامة تخصصی علوم انسانی اسلامی (صدرا). شمارة 21، صص 23-15.
یعقوبی، احمد بن ابی¬یعقوب. 1414ق. تاریخ الیعقوبی. الطبعه الاولی. قم: منشورات الشریف الرضی.
یوسفی غروی، محمدهادی. 1417 ق. موسوعه التاریخ الاسلامی. چاپ اول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.