استاد گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، ایران، قم.
چکیده: (۳۰۸۶ مشاهده)
چکیده
ایدۀ تولید «علوم اجتماعی اسلامی» از راهکارهای پاسخ به مسئلۀ تبیین و فهم حیات انسانی و اجتماعی انسان و ارائۀ مدلهایی برای ادارۀ بهتر جامعه است. اما مقصود از علوم اجتماعی اسلامی و علم دینی چیست؟ طرفداران و کسانی که علم دینی را ممکن میدانند پاسخهای مختلفی به این پرسش دادهاند. «الگوی حکمی و اجتهادی علوم اجتماعی» پاسخی برای تبیین چیستی، طبقهبندی و روششناسی علوم اجتماعی در مقام موجود و مطلوب و تلاشی در شکلدهی به یک برنامۀ پژوهشی برای تولید علوم اجتماعی اسلامی است. در این مقاله با رویکردی توصیفی و تحلیلی پس از ذکر مقدمات و مقصود از الگو و معرفت الگویی در مطالعۀ مرتبۀ دوم علوم اجتماعی، به تشریح دیدگاه الگوی حکمی و اجتماعی در چهار بخشِ: 1. چیستی علوم اجتماعی، 2. نسبت علوم اجتماعی با عقل و حکمت، 3. نسبت علوم اجتماعی با تجربه و 4. نسبت علوم اجتماعی با آموزههای نقلی پرداخته میشود. براساس این تبیین در دو بخش انتهایی به برخی الزمات روشی و آیندهنگارانۀ این الگو در تولید علوم اجتماعی اسلامی نیز اشاره میشود.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى انتشار الکترونیک: 1397/12/28
فهرست منابع
۱. ایمان، محمدتقی,۱۳۹۲. روششناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باقری نوعپرست، خسرو. ۱۳۹۴. «نقد و بررسی الگوی حکمیـاجتهادی». نقادی کرسی نظریهپردازی دربارۀ علم دینی. دانشگاه تهران: دانشکدۀ روانشناسی و علوم تربیتی. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۴.
پایا، علی. ۱۳۸۶. «ملاحظاتی نقادانه دربارۀ دو علم دینی و علم بومی». حکمت و فلسفه (۱۱). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
خسروپناه، عبدالحسین. ۱۳۷۹. كلام جديد. قم: مرکز فرهنگی و پژوهشهای حوزۀ علمیۀ قم.
ـــــــــــــــــــــــ.۱۳۸۱ الف. انتظارات بشر از دين. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۱ ب. قلمرو دين، قم: مركز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۲. گسترۀ شریعت. قم: دفتر نشر معارف.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۳. «منطق استقراء علمى از دیدگاه شهید صدر». ذهن (۱۸). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۸۸. فلسفۀ فلسفۀ اسلامی. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۱. کلام نوین اسلامی، جلد ۳. قم: تعلیم و تربیت اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۲. اندیشههای حکمیـاجتهادی شهید آیتالله صدر. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۲الف. در جستوجوی علوم انسانی اسلامی. قم: دفتر نشر معارف.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۲ب. فلسفۀ علوم انسانی. قم: حکمت نوین اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۴الف. روششناسی علوم اجتماعی. تحریر و تنظیم مهدی عاشوری. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۴ ب. علامه طباطبایی فیلسوف علوم انسانی (مجموعه مقالات). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۶الف. درسگفتارهای ایدئولوژیهای اجتماعی. لوح فشرده. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۶ب. فلسفه شناخت. قم: دفتر نشر معارف.
خسروپناه، عبدالحسین؛ پارسانیا، حمید و عاشوری، مهدی. ۱۳۹۲. تولید و تکوین علوم انسانی اسلامی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
خسروپناه، عبدالحسین؛ پناهی آزاد، حسن. ۱۳۸۸. نظام معرفتشناسی صدرایی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
خسروپناه، عبدالحسین؛ عاشوری، مهدی. ۱۳۹۲. تحلیل معرفت (درآمدی بر معرفتشناسی نوصدرایی ۱). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۴الف. رئالیسم معرفتی (درآمدی بر معرفتشناسی نوصدرایی ۲). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۴ب. «الگوی علمشناسی منطقی و هویت اجتماعی دانشهای مدون». آینۀ معرفت (۴۵). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. ۱۳۹۴ج. «هدفگذاری رئالیستی تحقیقات اجتماعی با ملاحظۀ ارزشهای اسلامی و زمینههای اجتماعی». فصلنامۀ راهبرد فرهنگ (۳۲). صص ۶۵-۴۹.
شیرازی، قطبالدین. ۱۳۷۲. شرح حکمه الاشراق. تصحیح حسین ضیائیتربتی. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صدر، سید محمد باقر. ۱۴۰۰الف. دروس فی علم الاصول، الحلقه الثالثه. جلد اول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
ــــــــــــــــــــــ. ۱۴۰۰ب. المدرسة القرآنية. بيروت: دارالتعارف.
ــــــــــــــــــــــ. ۱۴۱۰. الأسس المنطقيّه للاستقراء. قم: المجمع العلمي للشهيد صدر.
عاشوری، مهدی؛ خسروپناه، عبدالحسین.۱۳۹۵. «واقعنمایی و ارزش معرفتی شناختهای ظنّی»، دوفصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی. تهران: دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران. سال ۴۹. شماره اول، صص ۷۳-۵۵.
مصباح یزدی، محمدتقی. ۱۳۷۷. آموزش فلسفه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
موحد ابطحی، سیدمحمد تقی. ۱۳۹۵. «ملاحظاتی نقادانه دربارۀ طبقهبندی علوم انسانیـاسلامی». ترنم حکمت (۵). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، صص ۷۴-۷۰.
Laudan, L. and Leplin, J .۱۹۹۱. "Empirical Equivalence and Underdetermination". Journal of Philosophy. ۸۸:pp ۴۴۹–۴۷۲.
Rosenberg, Alexander. ۲۰۱۲. Philosophy of Social science. ۴th Ed. Westview Press