دوره 7، شماره 3 - ( 9-1400 )                   جلد 7 شماره 3 صفحات 170-147 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Moradinasab H, Raeesi M M. Existential Dimensions Analysis of the Input System of the Traditional Iranian Houses Based on the Synovia Four Causes Case Study: Qajar Houses of Yazd. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی 2021; 7 (3) :147-170
URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-375-fa.html
مرادی‌نسب حسین، رئیسی محمدمنان. تحلیل ابعاد وجودی نظام ورودی خانه‌‌های سنتی ایران بر پایۀ علل اربعۀ سینوی نمونۀ موردی: خانه‌‌های قاجاری یزد. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی. 1400; 7 (3) :147-170

URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-375-fa.html


چکیده:   (1146 مشاهده)
از دیدگاه ابن‌‌سینا، علیت رابطه‌‌ای است که به موجب آن، پدیده نه‌تنها در خارج پدیدار (موجود) می‌‌شود بلکه قابل شناخت نیز می‌‌‌شود. علت بهره‌‌گیری از نظام ورودی در معماری ما بیش از یک عامل واسطه (ارتباطی) است؛ به‌طوری‌که باید گفت مسئلۀ چگونگی سازمان‌دهی نظام ورودی در کنش و واکنش درون و بیرون، جامعیتی برآمده از تأثیرات کارکردی، جغرافیایی، مناسبات فرهنگی و اعتقادی و اجتماعی است. بر این اساس، هدف از این پژوهش تبیین علل موجودیت نظام ورودی خانه‌های سنتی یزد (دورۀ قاجار) از دریچۀ اندیشۀ سینوی در چهارچوبی میان‌رشته‌ای است. ابن‌‌سینا در نظام چهارگانۀ علل ـ که قبل از او ارسطو برای اولین‌بار با تمایزاتی به این نظام اشاره کرده بود ـ در کتاب اشارات و تنبیهات از چهار علت سخن به‌میان می‌‌آورد که عبارت‌اند از: 1. علت ماهیت: شامل علت مادی و صوری، 2. علت وجود: شامل علت فاعلی و غایی.
در این تحقیق پس از اشاره به اجزای تشکیل‌دهندۀ کالبدی نظام ورودی خانه‌‌های سنتی، به چرایی موجودیت هر یک از عناصر ورودی بر پایۀ علل اربعۀ سینوی اشاره شده است. سپس، ازآنجاکه علت نزد ابن‌‌سینا، نقش مهمی در کسب معرفت دارد، به‌ویژه بحث از علت غایی که مهم‌ترین بحث فلسفۀ بوعلی است (به‌طوری که او آن را افضل‌الحکمه می‌‌داند)، به خوانش هستی‌‌‌شناسی نظام ورودی خانه‌‌های سنتی یزد در قالب غایت‌شناسی رفتاری و فاعلی پرداخته شده است. در این پژوهش، با رویکردی توصیفی‌ـ‌تحلیلی، در مقام گردآوری داده‌ها از روش مطالعات اسنادی کتابخانه‌ای و در مقام تحلیل و داوری داده‌‌ها از روش استدلال منطقی بهره گرفته شده است. طبق یافته‌‌های این پژوهش، ضمن ارائۀ مدل تحقیق مشخص شده است که در حوزۀ علل غایی‌ـ‌صوری بر پایۀ بعد ادراکی‌ـ‌رفتاری، در نظام ورودی خانه‌‌های سنتی یزد می‌‌توان قلمروپایی و مناسب‌‌سازی شرایط خلوت (صمیمیت) را انتظار داشت و در حوزۀ علل غایی‌ـ‌فاعلی (بر پایۀ بینش توحیدی اسلام) فراهم‌آوردن بستر دستیابی به درونگرایی و محرمیت با بهره‌‌گیری از اصل سلسله‌مراتب، هدف چینش و همجواری عناصر نظام ورودی خانه‌‌های مسکونی یزد بوده است.
متن کامل [PDF 3032 kb]   (360 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: عمومى
انتشار الکترونیک: 1400/9/10

فهرست منابع
1. قرآن کریم. آرنهایم، ردلف. 1390. پویه‌شناسی صور معماری. ترجمۀ قیومی بیدهندی. تهران: سمت. آلتمن، ایروین. 1382. محیط و رفتار اجتماعی. ترجمۀ علی نمازیان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی. ابن‌بابويه، محمدبن على. 1362. الخصال. تصحیح علی اکبر غفاری. قم: انتشارات جامعۀ مدرسین. ابن‌سینا، 1375. الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه. ابوالقاسمی، لطیف. 1384. هنر و معماری اسلامی ایران. تهران: سازمان عمران و به‌سازی شهری. اسلامی، غلامرضا. 1393. درس‌گفتارهای مبانی نظری معماری. تهران: انتشارات علم معمار. اخوت، هانیه. 1390. «بازشناسی مؤلفه‌‌های هویتی مسکن سنتی براساس قرآن کریم و روایات». پژوهش‌‌های میان‌رشته‌‌ای قرآن کریم. سال سوم. شمارۀ 2. صص 86ـ67. الکساندر، کریستوفر. 1387. معماری و راز جاودانگی. ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی. الکساندر،کریستوفر؛ چرمایف، سرج. 1393. عرصه‌‌های زندگی جمعی و زندگی خصوصی. ترجمۀ منوچهر مزینی. تهران: دانشگاه تهران. اعوانی، غلامرضا. 1375. حکمت هنر معنوی. تهران: نشر گروس. اوغانی، محمدباقر. 1392. «اصول و اندیشه‌‌های اخلاقی در ساختار فضایی خانه‌‌های سنتی ایرانی اسلامی». پژوهش هنر. سال چهارم. شمارۀ 7. صص 60ـ47. بحرینی، حسین؛ تاج‌‌بخش، گلناز. 1378. «مفهوم قلمرو در فضای شهری». هنرهای زیبا. شمارۀ 6. صص 31ـ18. بدیعی، ناهید. 1381. «جداره‌‌ها (حریم وصل)». پایان‌‌نامۀ دکتری رشته معماری. تهران: دانشگاه تهران. بلیلان اصل، لیدا. 1390. «فضای بینابین در معماری». پایان‌‌نامۀ دکتری رشته معماری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. بلیلان اصل، لیدا؛ اعتصام، ایرج؛ اسلامی، غلامرضا. 1390. «نقش فضای بینابین در هویت‌بخشی به گسترۀ فضایی بافت‌‌های تاریخی». هویت شهر. سال پنجم. شمارۀ 8. صص 71ـ59. بهشتی، احمد؛ ایزدی، محسن؛ میرزاجانی، محمدرضا. 1392. «نوآوری‌های ابن‌سینا». مسئلۀ ‌اندیشۀ دینی. سال سیزدهم. شمارۀ 1. صص 142ـ119. پاکزاد، جهانشاه. 1388. راهنمای طراحی فضای شهری. تهران: شهیدی. پیرنیا، کریم. 1388. آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران: سروش دانش. تقدیر، سمانه. 1398. «ساختار فرایند خلق و ادراک آثار معماری براساس مبانی حکمت متعالیه». تحقیقات بنیادین علوم انسانی. شمارۀ 16. صص 132ـ101. توکلی، محمود. 1369. اصول و روش‌‌های طراحی شهری. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری. جماعت، رمضان؛ نیستانی، جواد. 1389. «جلوه‌‌های سنت و تجدد در فضاهای ورودی خانه‌‌های تهران دورۀ قاجار». هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی. شمارۀ 44. صص 75ـ65. حائری مازندرانی، محمدرضا. 1388. خانه، فرهنگ، طبیعت، بررسی خانه‌‌های تاریخی و معاصر. تهران: مرکز تحقیقات شهرسازی و معماری. حاجی قاسمی، کامبیز. 1378. گنجنامۀ 14خانه‌‌های یزد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی. حاجی‌‌زاده میمندی، مسعود؛ زارع شاه‌آبادی، اکبر؛ تقوی مریم‌آبادی، حمید. 1389. «همگامی مشترک در خانواده و دین‌داری جوانان شهر یزد». تحقیقات فرهنگی. دورۀ سوم. شمارۀ 3. صص 46ـ23. حجت، عیسی. 1393. سنت و بدعت در معماری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. حیدری، شاهین. 1388. معماری و روشنایی. تهران: دانشگاه تهران. خامنه‌‌زاده، حنانه. 1396. «مفهوم خلوت و چگونگی تحقق آن در زیست‌ـ‌جهان خانۀ ایرانی». باغ نظر. شمارۀ 49. صص 41ـ31. رازی، فخرالدین محمد. 1966م. المباحث المشرقیه فی علم الالهیات و الطبیعیات. جلد 1. تهران: مکتبه الاسدی. چاپ اول. رزمی، حمیدرضا؛ ابراهیمی، رضا. 1397. «واکاوی ابزارها و روش‌‌های ایجاد محرمیت در معماری با تأکید بر حفظ ارزش‌‌های معماری ایرانی‌ـ‌اسلامی». دومین کنگرۀ بین‌‌المللی معماری، هنر و تحقیقات شهری ایرانی-اسلامی. رضاخانی، ژیلا. 1392. «مفصل در معماری». پایان‌‌نامۀ دکتری رشته معماری. تهران: پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران. رلف، ادوارد. 1390. مکان و حس لامکانی. ترجمۀ جلال تبریزی. تهران: انتشارات مترجم. رئیسی، محمدمنان. 1397. معماری و شهرسازی مطابق با سبک زندگی اسلامی (از تشریح وضع مطلوب تا تحلیل وضع موجود). قم: انتشارات دانشگاه قم. ــــــــــــــــــــ. 1398. «تحلیل ارجحیت خانه‌های درونگرا در معماری ابنیۀ مسکونی با استناد به ادبیات قرآنی». مجلۀ آرمانشهر. شمارۀ 27. صص 86ـ77. زارعی، هانی. 1394. معماری خانه‌‌های شیراز. تهران: نشر سمیرا. ساسانی، مژگان. 1394. «رابطۀ فضای درون و بیرون در مسکن ایرانی». پایان‌‌نامۀ دکتری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. سالم، مریم؛ سعیدی مهر، محمد؛ اکبریان، رضا. 1389. «تحلیل معنایی علیت در فلسفۀ ارسطو و ابن‌سینا». حکمت سینوی. سال چهاردهم. صص 124ـ114. سالم، مریم. 1394. «تبیین جایگاه وجودشناختی و معرفت‌شناختی علیت ازنظر ارسطو و ابن‌‌سینا». فلسفه و کلام اسلامی. آیینۀ معرفت. سال پانزدهم. شمارۀ 43. صص 47ـ27. سلطان‌‌زاده، حسین. 1384. خانه در فرهنگ ایرانی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی. ـــــــــــــــــــ .1390. نائین ‌‌شهر هزاره‌‌های تاریخی. تهران: دفتر پژوهش‌‌های فرهنگی. ـــــــــــــــــــ. 1393. فضای ورودی خانه‌‌های تهران قدیم. تهران: دفتر پژوهش‌‌های فرهنگی. سلمانی، علی، 1383. «علل چهارگانه در نزد ارسطو و بوعلی». مجموعه مقالات همایش بین‌المللی ابن‌سینا. صص 21ـ1. شمشیری، محمدرضا. 1395. «علیت از دیدگاه ابن‌سینا و لایب‌نیتس». دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم مهندسی. استانبول: ترکیه. شیرازی، صدرالدین. 1375. شواهد الربوبیه. شرح و ترجمۀ جواد مصلح. تهران: سروش. صارمی، علی اکبر؛ رادمرد، محمدتقی. 1376. ارزش‌های پایدار در معماری ایران. تهران: انتشارات میراث فرهنگی کشور. طباطبایی، محمدحسین. 1372. اصول فلسفه و روش رئالیسم. مقدمۀ مرتضی مطهری. جلد 2. قم: انتشارات صدرا. ـــــــــــــــــــــــــ. 1374. نهایه‌الحکمه. شرح و ترجمۀ علی شیروانی. جلد 2. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. طبرسی، حسن‌بن فضل، 1370. مکارم الاخلاق. قم: نشر الشریف الرضی. طوفان، سحر. 1390. «بررسی رابطۀ مفهوم حریم زنانه با آفرینش فضای ورودی در معماری ایران». زن و مطالعات خانواده. سال چهارم. شمارۀ 14. صص 141ـ119. علی‌‌الحسابی، علی؛ قربانی، ابوالفضل. 1393. «بررسی ویژگی‌‌های فضای ورودی بعنوان مفصل و حریم بصری در عرصه‌‌های عمومی مجاور». پژوهش‌‌های معماری اسلامی. سال دوم. شمارۀ 5. صص 87-103. علیزاده، هوشمند؛ ایراندوست، کیومرث؛ حبیبی، کیومرث؛ رباطی، محمدبشیر. 1393. «مفهوم محرمیت در شهرهای اسلامی». پژوهش‌‌های معماری اسلامی. دورۀ 2. شمارۀ 1. صص 80ـ67. عینی‌‌فر، علیرضا؛ علی‌‌نیای مطلق، ایوب. 1393. «تبیین مفهوم بیرون و درون در فضاهای مابین مسکن آپارتمانی». هنرهای زیبا. سال 19. شمارۀ 2. صص 66ـ55. فرخ‌یار، حسین. 1390. صد خانه، صد پلان (ویژگی‌‌های معماری خانه‌‌های قدیمی در بافت تاریخی کاشان). کاشان: دانشگاه آزاد اسلامی. فلامکی، محمدمنصور. 1385. شکل‌‌گیری معماری در تجارب ایران و غرب. تهران: نشر فضا. ـــــــــــــــــــــــ. 1389.گستره‌‌های معماری، شکل‌‌گیری فراورده‌‌های معماری‌ـ‌شهری اصفهان در دورۀ صفویه. تهران: نشر فضا. قیابکلو، زهرا. 1391. اکوستیک. تهران: جهاد دانشگاهی. کاتب، فاطمه. 1385. معماری خانه‌های ایرانی. تهران: انتشارات طبع و نشر. لنگ، جان. 1388. آفرینش نظریه‌‌های معماری. ترجمۀ علیرضا عینی‌‌فر. تهران: دانشگاه تهران. محبوبی، قربان؛ مختاباد امریی، مصطفی؛ عطار عباسی، مصطفی. 1395. «بازشناخت هستمندی همزیستی درون و بیرون معماری مساجد ایران».کیمیای هنر. سال پنجم. شمارۀ 21. صص 75ـ57. محبوبی، قربان. 1395. «آشکارسازی همزیستی درون و بیرون در معماری ایران». پایان‌‌نامۀ دکتری رشته معماری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. محمدمرادی، اصغر. 1374. «تحلیل موردی از خانه‌‌های قدیمی نائین و محمدیه». مجموعه مقالات کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران. جلد نخست. تهران: میراث فرهنگی. محمدنیای قرائی، فاطمه؛ رفیعیان، مجتبی؛ نقی‌‌زاده، محمد. 1396. «میل به خلوت‌‌جویی و ادراک ازدحام در محیط‌‌های شهری». مطالعات شهری. سال ششم. شمارۀ 23. صص 38ـ29. محمدی، میثم؛ رستگار، خالد. 1394. «تغییرات فرهنگی و افت باروری در ایران». جامعه‌شناسی کاربردی. دورۀ بیست‌و‌ششم. شمارۀ 2. صص 180ـ159. مدقالچی، لیلا. 1396. «بازشناسی مفهوم آستانۀ در باغ ایرانی». منظر. سال نهم. شمارۀ 39. صص 19ـ6. مرادی‌نسب، حسین. 1399. «تبیین جایگاه محرمیت در نسبت با قلمرو و خلوت در مسکن سنتی ایران بر پایۀ آموزه‌‌های اسلامی». مسکن و محیط روستا. سال سی‌ونهم. شمارۀ 172. صص 60ـ47. مستوفی، حمدالله. 1384. شرح زندگانی من. 3 جلد. تهران: زوار. مطهری، مرتضی. 1374. شرح منظومه. تهران: صدرا. معماریان، غلامحسین. 1384. آشنایی با معماری مسکونی ایرانی گونه شناسی درون‌‌گرا. تهران: علم و صنعت. ـــــــــــــــــــــــ. 1389. معماری ایرانی. تهران: سروش دانش. ملایوسفی، مجید؛ عبدالهی، منصور. 1391. «تبیین غایی از نگاه ارسطو و ابن‌سینا». تاریخ فلسفه. سال سوم. شمارۀ 10. صص 172ـ149. مؤمنی، کوروش؛ ناصری، ندا. 1394. «بررسی ابزارها و روش‌‌های ایجاد محرمیت در خانۀ زینت‌‌الملک شیراز منطبق بر آیات و روایات اسلامی». پژوهش‌‌های معماری اسلامی. سال سوم. شمارۀ 9. صص 92ـ79. میرشاهزاده، شروین. 1390. «فضای مرزی‌ـ‌پیوندی». پایان‌‌نامۀ دکتری رشته معماری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. ناصری، ندا؛ مؤمنی، کوروش؛ کاکی‌زاده، محمدامیر. 1395. «بازشناسی تأثیر شکل و سطح اجتماعی ساکنان خانه‌های قجری بوشهر در سلسله مراتب محرمیت ورودی»؛ فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. شمارۀ 2، صص 99ـ72. نصر، حسین، 1389. هنر و معنویت اسلامی. ترجمۀ رحیم قاسمیان. انتشارات: حکمت. نصیری، نگار. 1388. «مطالعۀ تطبیقی مفهوم خلوت در خانۀ درون‌‌گرای ایرانی و خانه برون‌‌گرای غربی». هنرهای زیبا. شمارۀ 39. صص 46ـ37. نقره‌‌کار، عبدالحمید. 1387. درآمدی بر هویت در معماری و شهرسازی اسلامی. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی. نقی‌‌زاده، محمد. 1385. مبانی نظری معماری و شهرسازی اسلامی. تهران: راهیان. ـــــــــــــــ. 1387. شهر و معماری اسلامی. تهران: مانی. نوایی، کامبیز؛ حاجی قاسمی، کامبیز. 1390. خشت و خیال. تهران: سروش. نوروزی، رضا. 1391. «بررسی مفصل در سازمان کالبدی». معماری اقلیم گرم و خشک. سال سوم. شمارۀ 3. صص 33ـ19. ورمقانی، حسنا؛ سلطان‌‌زاده، حسین؛ طاهایی، عطاالله. 1397. «بررسی تطبیقی تأثیر فرهنگ بر روی خانه‌‌های قاجاری گیلان و مازندران». معماری و شهرسازی آرمان‌‌شهر. شمارۀ 25. صص 249ـ237. یغمایی، ابوتراب. 1394. «نظریۀ علت فاعلی ابن‌سینا و فعل خاص الهی». حکمت سینوی. سال نوزدهم. شمارۀ 54. صص 93ـ79. Alexander, Christopher& Sara Ishikawa& Murray Silverstein. 1977. A Pattern Language. London: Oxford University Press. Othman, Zulkeple; Arid, Rosemary; Buys, Laurie. 2015. Privacy, modesty hospitality, and the design of Muslim homes: a literatme review. Frontiersof architectural research. No. 4:12-25. Petherbridge, Cmy T, Vernacmlar Architecture. 1978. the House and Society, in Michell, George(ed). Architecture of the Islamic World, William Morrow and Company, INS. New York Rapoport, A. 1969. House Form and Culture. United State of America: University of Wisconsin Milwaukee.

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به تحقیقات بنیادین علوم انسانی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق