در این پژوهش ماجرای تاریخی تحول علوم انسانی پس از انقلاب اسلامی روایت شده و مواجهۀ منتقدانه و تحولخواهانه با علوم انسانی مدرن، در قالب سه دورۀ تاریخی بررسی شده است. از اعلام «انقلاب فرهنگی» تا اعلام «نهضت نرمافزاری» (1379-1359) دورۀ نخست درنظر گرفته شده است که با ظهور و نشاط ایدههای تحولخواهانۀ دینی در سالهای آغازین انقلاب شروع شد، ولی بنا به دلایلی، درنهایت، به سیطرۀ نگرشهای پوزیتیویستی بر دانشگاهها ختم شد. در دورۀ دوم (1388-1379)، به تأثیرات و بازتابهای طرح گفتمان نهضت نرمافزاری ازسوی رهبر معظم انقلاب بر فضای علمی دانشگاههای کشور و نضجیافتن مجدد جریان تحول علوم انسانی در کشور اشاره شده است. در بررسی این دوره، هم به تلاشهای سلبی در «نقد فلسفه و معرفتشناسی علوم انسانی غربی» و هم به تلاشهای ایجابی برای تبیین «مبانی و مبادی علوم انسانی اسلامی» پرداخته شده است. در بررسی دورۀ سوم (1398-1388)، با اشاره به ریشههای تئوریک و فکری فتنۀ 88، توضیح داده شده است که چگونه این واقعۀ سیاسی موجب شد «علوم انسانی غربی» بهمثابه یک «چالش استراتژیک» در ادارۀ کشور موضوعیت یابد و وجه انضمامی، عملی و تجویزی علوم انسانی بهصورت برجستهتری موردتوجه واقع شود. پس از طرح و بررسی تجربۀ نهادسازی و سندنگاری مدیریت علم جمهوری اسلامی در دورۀ سوم، به دلالتهای برآمده از تجربۀ تاریخی این ادوار سهگانه پرداخته شده است. در نتیجهگیری از این دلالتها، بر ضرورت تأسیس حوزۀ مطالعاتی میانرشتهای و دانش جدیدی که متکفل مطالعه و پژوهش در زمینۀ «مدیریت تحول علوم انسانی» باشد، تأکید شده و به برخی از مأموریتها و الزامهای تأسیس این دانش جدید اشاره شده است.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى انتشار الکترونیک: 1398/12/1
فهرست منابع
1. آذربایجانی، مسعود؛ کاظمینی، سید محمدحسین. 1394. «درآمدی بر نظریۀ مدیریت تحول در علوم انسانی (با تأکید بر نقش محوری عوامل جامعهشناختی)». فصلنامۀ روششناسی علوم انسانی. سال بیستویکم. شمارۀ 82.
آوینی، سید مرتضی. 1381الف. توسعه و مبانی تمدن غرب. تهران: نشر ساقی. چاپ سوم.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. 1381ب. آغازی بر یک پایان. تهران: نشر ساقی. چاپ دوم.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. 1381ج. حلزونهای خانه به دوش. تهران: نشر ساقی. چاپ چهارم.
ـــــــــــــــــــــــــــــ. 1381د. رستاخیز جان: ادبیات، فرهنگ و رسانه. تهران: نشر ساقی. چاپ دوم.
اراکی، محسن. 1393. فقه نظام اقتصادی اسلام. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). چاپ اول.
احمدی امویی، بهمن. 1385. اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی. تهران: گام نو. چاپ سوم.
اعرافی، علیرضا. 1395. فقه تربیتی. قم: مؤسسۀ اشراق و عرفان. ویراست سوم.
امام خمینی، سید روحالله. 1389. صحیفۀ امام؛ مجموعه آثار امام خمینی (ره). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ پنجم. قابل دسترسی در پرتال امام خمینی به آدرس http://www.imam-khomeini.ir/fa/page/210/?kind=279.
انجمن جامعهشناسی ایران. 1389. علم بومی، علم جهانی؛ امکان یا امتناع؟. تهران: جهاد دانشگاهی، واحد تربیت معلم. چاپ اوّل.
بسیج دانشجویی صنعتی اصفهان. 1384. «لوح فشرده همایش دانشجویی «تکاپوی گذار؛ جایگاه فرایند بومیسازی در جنبش نرمافزاری»». قابل دسترسی در: بسیج دانشجویی صنعتی اصفهان.
بهداد، سهراب. 1376. «انقلاب فرهنگی جمهوری اسلامی؛ اسلامیکردن اقتصاد در دانشگاههای ایران». کنکاش در گسترۀ تاریخ و سیاست. شمارۀ 13.
پارسانیا. حمید. 1396. «ترجمه و شرح باب ثانی از کتاب الحروف». فصلنامۀ تخصصی علوم انسانی صدرا. سال ششم. شمارۀ 21.
پایگاه اطلاعرسانی خانۀ کتاب، بخش جستجوی پیشرفته. به آدرس: http://www.ketab.ir/Search.aspx.
پایگاه اطلاعرسانی رجا. 1388. «حجاریان سیر انحراف خود را تشریح کرد». 3/6/1388 http://www.rajanews.com/news/19678.
پژوهشکده تمدن اسلامی. 1383. «گزارش همایش «مبانی و راهبردهای جنبش نرمافزاری»». قابل دسترسی در: بسیج دانشجویی دانشگاه بوعلی سینای همدان، پژوهشکده تمدن اسلامی.
تولایی. روحالله. 1395. «معرفی رشتههای دانشگاهی مدیریت». 13/3/1395. http://facultymembers.sbu.ac.ir/tavallaei/index.php/mystudent/2016-06-02-15-40-16.
جوانعلیآذر، مرتضی. 1395. «تبیین برخی دلالتهای نظریۀ اعتباریات برای حوزۀ خطمشیگذاری». فصلنامۀ تخصصی علوم انسانی اسلامی صدرا. شمارۀ 19.
حسینی، سید حسین. 1/5/98. «مقدمۀ تحول در شورای تحول، انقلاب در شورای عالی انقلاب فرهنگی است». https://www.mehrnews.com/news/4673973.
حسینی، سید حسین. 1393. برنامهها، اهداف و رویکردهای شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چاپ اول.
حسینی، سید حسین؛ شهابی، روحالله. 1397. «علوم انسانی در ایران؛ وضعیت کنونی و راهکارهای ارتقای آن با بهرهگیری از الگوی تحلیل درونی/ محیطی». پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی. سال هجدهم. شمارۀ 1.
خامنهای، سید علی. 1379. «بیانات در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیرکبیر». 9/12/1379. پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاللهالعظمی خامنهای. https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3053.
ــــــــــــــــــــــــــــ . 8/6/1388. «بیانات در دیدار اساتید دانشگاهها». پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاللهالعظمی خامنهای. https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=7959.
ــــــــــــــــــــــــــــ . 29/7/1389. «بیانات در دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم». پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاللهالعظمی خامنهای. https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10357.
ــــــــــــــــــــــــــــ . 2/8/1389. «بیانات در دیدار جمعی از اساتید و فضلا و طلاب نخبه حوزه علمیه قم». پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاللهالعظمی خامنهای. https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=26418.
ــــــــــــــــــــــــــــ. 17/6/1390. «بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری». پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاللهالعظمی خامنهای. https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=17226.
ــــــــــــــــــــــــــــ. 13/7/1390. «بیانات در دیدار جمعی از نخبگان و برگزیدگان علمی». پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاللهالعظمی خامنهای. https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=17466.
ــــــــــــــــــــــــــــ. 13/12/1397. «بیانات در دیدار اعضای موسسه عالی فقه و علوم اسلامی». پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاللهالعظمی خامنهای. https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=41898.
ــــــــــــــــــــــــــ. «تحول و ارتقاء علوم انسانی». پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاللهالعظمی خامنهای، بخش جستار، قابل دسترسی در آدرسِ: https://farsi.khamenei.ir/keyword-content?id=1033.
خسروجردی، عمار.1393. «واکاوی اقتصاد اسلامی در دهسالگی انقلاب؛ گزارشی از اولین مجمع بررسیهای اقتصادی اسلامی». دوماهنامۀ الگوی اسلامیـایرانی پیشرفت. شمارۀ 4.
داوری اردکانی، رضا. 1379. درباره غرب. تهران: هرمس. چاپ اوّل.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1380. درباره علم. تهران: هرمس. چاپ اوّل.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1381. تمدن و تفکر غربی. تهران: نشر ساقی. چاپ اوّل.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1383. فلسفه تطبیقی. تهران: نشر ساقی. چاپ اوّل.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1384. ما و راه دشوار تجدد. تهران: نشر ساقی. چاپ اوّل.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1384. رساله در باب سنت و تجدد. تهران: نشر ساقی. چاپ اوّل.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1386. فلسفه، سیاست، خشونت. تهران: هرمس. چاپ اوّل.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1386. فلسفه در دام ایدئولوژی. تهران: شرکت چاپ و نشر بینالملل. چاپ اوّل.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1387. سیاست، تاریخ، تفکر. تهران: نشر ساقی. چاپ اوّل.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ. 1389. علم و پژوهش و سیاستهای پژوهشی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ویراست دوم.
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی. 1385. بیست سال تلاش در مسیر تحقق اهداف انقلاب فرهنگی. تهران: دانشپرور. چاپ دوم.
دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی.1394الف. مهمترین فعالیتها و دستاوردهای شورای عالی انقلاب فرهنگی (1394ـ1384). تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی.1394ب. نقشۀ جامع علمی کشور. شورای عالی انقلاب فرهنگی، دبیرخانه.
رجبی، ابوذر. 1395. «بومیسازی علوم انسانی با تأکید بر نظریۀ اعتباریات علامه طباطبایی (ره)». فصلنامۀ تخصصی علوم انسانی صدرا. سال پنجم. شماره 18.
شاهآبادی، محمد مهدی؛ پورعزت، علیاصغر. 1395. «کاربست رویکرد میانرشتهای در مسئلۀ تحول علوم انسانی؛ بازخوانی تاریخ نهضت ترجمه در تمدن اسلامی در زمینۀ خطمشیگذاری عمومی». فصلنامۀ مطالعات میانرشتهای در علوم انسانی. دورۀ هشتم. شمارۀ 3.
شفاه، علیرضا. 1395. «نامه به دکتر غلامعلی حداد عادل». فصلنامۀ علم و سیاست بابِل. شماره دوم.
شفیعی سروستانی، اسماعیل.1380. استراتژی انتظار. تهران: موعود عصر. چاپ اول.
شهبازی، عبدالله. 1381. زرسالاران یهودی و پارسی، استعمار بریتانیا و ایران. جلد سوم؛ آریستوکراسی و غرب جدید. تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی. چاپ اوّل.
شهریاری، حمید. 1397. فقه حریم خصوصی. تهران: مؤلف. چاپ اول.
صالح، سید محسن. 1385. جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم از آغاز تا اکنون. جلد دوم؛ فعالیتها 1384ـ1357. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی. چاپ اول.
طاهرزاده، اصغر. 1386. فرهنگ مدرنیته و توهم. اصفهان: لبالمیزان. چاپ اوّل.
ـــــــــــــــــــــــــ . 1387. گزینش تکنولوژی از دریچه بینش توحیدی. اصفهان: لبالمیزان. چاپ اوّل.
عاملی، سید سعیدرضا. 1396. فلسفۀ فضای مجازی. تهران: مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر. چاپ اول.
غلامی، رضا. 27/4/1398. «شورای تحول در علوم انسانی باید خودش متحول بشود». http://gholami.sccsr.ac.ir.
محمدی، علی؛ دنیوی، محسن؛ گودرزی، میثم. 1392. تحول در علوم انسانی. جلد اول؛ مصاحبهها و دیدارها. قم: کتاب فردا. چاپ اول.
مصباحی، غلامرضا. 1370. «بررسی اختلاف مواضع موجود در اقتصاد جمهوری اسلامی ایران». نور علم. شمارۀ 42.
مظفرینیا، مهدی. 1390. «فعالیتهای استاد فقید سید منیرالدین در مجامع علمی تا پیش از شکلگیری فرهنگستان علوم اسلامی». منیر اندیشه؛ ضمیمۀ ماهنامۀ سورۀ اندیشه. شمارۀ 48 و 49.
موحد ابطحی، سید محمدتقی. 1388. «تحلیل جامعهشناختی از علت تداوم رویکرد پوزیتیویستی به علوم انسانی در ایران و عدم شکلگیری علم دینی و بومی با بهرهگیری از رویکرد ترکیبی ساخت و عامل». دوفصلنامۀ علمیتخصصی اسلام و علوم اجتماعی. سال اول. شمارۀ 2.
ــــــــــــــــــــــــــ . 1385. «گزارشی از «همایش بومی و اسلامیسازی علوم انسانی»». 30/9/85. وبلاگ تراوشهای فکری، به آدرسِ: http://www.smtmabtahi.blogfa.com/post/9.
مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)؛ گروه تاریخ. 1387. عصر جهاد، دوران خدمت. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره). چاپ اول.
مهدیزاده، حسین. 1393. بینش تمدنی. قم: کتاب فردا. چاپ اول.
میرباقری، سید محمدمهدی. 1392. کالبدشکافی فرهنگی فتنۀ 88. قم: کتاب فردا. چاپ ششم.
نهاوندی، علی. 1395. فقه رسانه. تهران: مرکز پژوهش و سنجش افکار. چاپ اول.