دوره 4، شماره 3 - ( 9-1397 )
جلد 4 شماره 3 صفحات 26-7 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Zahed Zahedani S S. Psychological and Sociological Principles of Good and Bad on the Basics of Quranic Concepts
(A New Approach to Islamic Social Science). فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی 2018; 4 (3) :7-26
URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-91-fa.html
URL: http://frh.sccsr.ac.ir/article-1-91-fa.html
زاهد زاهدانی سید سعید. مبانی روان‌شناختی و جامعه‌شناختی معروف و منکر با استناد به مفاهیم قرآنی
(طرحی نو در جهت تولید علوم انسانی مبتنی بر معارف اسلامی). فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی. 1397; 4 (3) :7-26
دانشیار بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه شیراز. ایران. شیراز.
چکیده: (2151 مشاهده)
چکیده
در این مقاله با استفاده از اصول و مفاهیم مستخرج از قرآن کریم به تدوین مبانی جامعه‌شناختی و روان‌شناختی معروف و منکر پرداخته‌‌ایم. بدون شک هر علم اسلامی می‌باید مستند به قرآن کریم باشد. به‌عبارت‌دیگر، ملاک صحت‌اندیشمندان در تدوین علوم اسلامی، قرآن کریم است. معروف و منکرهای دینی از مقوله ارزش‌ها و هنجار‌های جامعه اسلامی می‌باشند که یکی از موضوع‌های اصلی مورد مطالعه در رشته جامعه‌شناسی‌اند. این نوع از مطالعه به‌عنوان شیوه‌ای نو در جهت تولید علوم انسانی اسلامی برای نقد و بررسی‌اندیشمندان اسلامی ارائه می‌گردد. ابزار شناخت در قرآن کریم حس و عقل و قلب معرفی شده‌اند. حس، جمع‌آوری اطلاعات می‌کند؛ عقل، جمع‌بندی و تحلیل می‌کند؛ و قلب، باور می‌کند که بر اساس آن رفتار شکل می‌گیرد. شناخت معروف و منکر در طبیعت و فطرت انسان نهفته است و با انسان متولد می‌شود. همان‌طور که می‌توانیم با امکانات فیزیکی چشم، رنگ‌ها را تشخیص دهیم و با این قدرت متولد می‌گردیم، قوه تمیزِ درست از غلط نیز با ما متولد می‌شود و می‌توانیم معروف و منکر واقعی را بشناسیم. اما در جریان اجتماعی شدن معروف و منکرهای مشهور اجتماعی به‌تدریج خود را به انسان‌ها تحمیل می‌کنند و ای بسا که غالب بر قوه تمیز طبیعی یا به‌عبارتی فطری انسان‌ها شوند. اگر معروف و منکرهای اجتماعی با معروف و منکرهای فطری مطابق باشند، به‌راحتی این درک اجتماعی مورد تأیید هر فرد قرار می‌گیرد، اما اگر معروف و منکر اجتماعی با معروف و منکر فطری مطابق نباشد، به‌تدریج فرد خود را متقاعد می‌سازد تا همرنگ جامعه شود. اما هستند کسانی بیداردل که در چنین مواقعی همرنگ جامعه نشده و به ندای وجدان خود عمل می‌کنند. پیغمبران الهی برای تذکر معروف و منکرهای حقیقی مبعوث می‌شوند و به تشخیص انسان‌های بیداردل کمک می‌نمایند. در این مقاله تلاش ما بر این است تا مکانیسم یا سازوکار رشد فردی را در جریان جامعه‌پذیری بیان کنیم و تعارضات و هماهنگی‌های معروف و منکر فردی یا فطری و اجتماعی را بیان داشته نحوه تعامل میان آنان را بیان داریم.
در این مقاله با استفاده از اصول و مفاهیم مستخرج از قرآن کریم به تدوین مبانی جامعه‌شناختی و روان‌شناختی معروف و منکر پرداخته‌‌ایم. بدون شک هر علم اسلامی می‌باید مستند به قرآن کریم باشد. به‌عبارت‌دیگر، ملاک صحت‌اندیشمندان در تدوین علوم اسلامی، قرآن کریم است. معروف و منکرهای دینی از مقوله ارزش‌ها و هنجار‌های جامعه اسلامی می‌باشند که یکی از موضوع‌های اصلی مورد مطالعه در رشته جامعه‌شناسی‌اند. این نوع از مطالعه به‌عنوان شیوه‌ای نو در جهت تولید علوم انسانی اسلامی برای نقد و بررسی‌اندیشمندان اسلامی ارائه می‌گردد. ابزار شناخت در قرآن کریم حس و عقل و قلب معرفی شده‌اند. حس، جمع‌آوری اطلاعات می‌کند؛ عقل، جمع‌بندی و تحلیل می‌کند؛ و قلب، باور می‌کند که بر اساس آن رفتار شکل می‌گیرد. شناخت معروف و منکر در طبیعت و فطرت انسان نهفته است و با انسان متولد می‌شود. همان‌طور که می‌توانیم با امکانات فیزیکی چشم، رنگ‌ها را تشخیص دهیم و با این قدرت متولد می‌گردیم، قوه تمیزِ درست از غلط نیز با ما متولد می‌شود و می‌توانیم معروف و منکر واقعی را بشناسیم. اما در جریان اجتماعی شدن معروف و منکرهای مشهور اجتماعی به‌تدریج خود را به انسان‌ها تحمیل می‌کنند و ای بسا که غالب بر قوه تمیز طبیعی یا به‌عبارتی فطری انسان‌ها شوند. اگر معروف و منکرهای اجتماعی با معروف و منکرهای فطری مطابق باشند، به‌راحتی این درک اجتماعی مورد تأیید هر فرد قرار می‌گیرد، اما اگر معروف و منکر اجتماعی با معروف و منکر فطری مطابق نباشد، به‌تدریج فرد خود را متقاعد می‌سازد تا همرنگ جامعه شود. اما هستند کسانی بیداردل که در چنین مواقعی همرنگ جامعه نشده و به ندای وجدان خود عمل می‌کنند. پیغمبران الهی برای تذکر معروف و منکرهای حقیقی مبعوث می‌شوند و به تشخیص انسان‌های بیداردل کمک می‌نمایند. در این مقاله تلاش ما بر این است تا مکانیسم یا سازوکار رشد فردی را در جریان جامعه‌پذیری بیان کنیم و تعارضات و هماهنگی‌های معروف و منکر فردی یا فطری و اجتماعی را بیان داشته نحوه تعامل میان آنان را بیان داریم.
فهرست منابع
1. قرآن کریم.
زاهد زاهداني، سيد سعيد، 1370، مباني روش تفكر اجتماعي دراسلام، تهران، انتشارات بهینه.
زاهد، سيد سعيد ،1390، پژوهشنامه، مطالعات تطبیقی فرهنگ اسلام و ایران، كرمان، دانشگاه شهيد باهنر كرمان، صص 86 – 69.
علامه طباطبائي، سيد محمد حسين (بي تا)، ترجمة تفسير الميزان، ترجمة سيد محمد باقر موسوي همداني، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
مطهري، مرتضي، 1358، آشنائي با علوم اسلامي منطق ، فلسفه، قم: انتشارات صدرا.
مطهري، مرتضي، 1361، شناخت در قرآن، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامي.
مطهری، مرتضی، 1389، آشنائی با قرآن (1) شناخت قرآن، قم: انتشارات صدرا.
مجله‌ها
زاهد، سعید، 1384، در باب توسعه فرهنگی در ایران، راهبرد یاس، تهران: فصلنامه پژوهشی مؤسسه یاس، صص 92 – 81.
زاهد، سعید، 1386، مهندسی فرهنگی در ایران، مجموعه مقالات اولین همایش ملی مهندسی فرهنگی، جلد سوم، تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی، 20 و 21 دیماه 1385، صص 306 – 295.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
